WYD. LITERACKIE 2023
Opublikowany po raz pierwszy w 1928 r. „Orlando” w Polsce ukazał się ponad 60 lat później, w roku 1994. Za to od razu w dwóch przekładach. Teraz jeden z nich, Tomasza Bieronia, postanowiło przypomnieć Wydawnictwo Literackie. Nowa edycja zawiera dodatkowo wstęp pisarki Doroty Kotas, niestety szkolny i egzaltowany.
Tytułowy Orlando to postać, którą poznajemy jako młodego szlachcica żyjącego w czasach elżbietańskich. Przechodzi przez kolejne stulecia, a po drodze zmienia się jej płeć. Snując tę poetycką „biografię”, Woolf konfrontuje sztywne schematy i podziały płciowe z witalnością, bogactwem i różnorodnością tak Natury, jak i ludzkiego doświadczenia. Dzisiaj, gdy coraz bardziej słyszalny jest głos osób transpłciowych i niebinarnych, „Orlando” nabrał znaczenia manifestu. Nieprzypadkowo pojawia się w tytule „tęczowego” spektaklu w warszawskim Teatrze Powszechnym i w zrealizowanym przez Paula B. Preciado dokumencie filmowym, w którym osoby transgenderowe recytują fragmenty powieści.
Nie mogę jednak powstrzymać się od kąśliwej uwagi, że mimo rozmaitych transformacji Orlando nie traci swych szlacheckich przywilejów i nie musi się zmagać z problemami finansowymi. Tym samym Woolf zdaje się sugerować, że na gry z tożsamością płciową stać – mentalnie i ekonomicznie – jedynie warstwy wyższe. Można więc dyskutować, czy da się dzisiaj czytać tę powieść w kategoriach politycznych, czy raczej należy ją uznać za uroczy przykład pięknoduchostwa. (Bartosz Żurawiecki)
Tekst z nr 103/5-6 2023.
Digitalizacja archiwum „Repliki” dzięki wsparciu finansowemu Procter & Gamble.
