Z 20-letnim JAKUBEM JANASEM, pierwszym jawnym gejem – i pierwszą jawną osobą LGBT – w Radzie Miejskiej Wrocławia, rozmawia Mateusz Witczak

Kim jest najmłodszy radny Wrocławia?

Aktywistą Akcji Miasto i przyszłym studentem gospodarki przestrzennej, akurat dzisiaj złożyłem papiery. W zeszłym roku skończyłem wrocławską „Dziewiątkę”, ale uznałem, że potrzebuję zrobić sobie gap year. Do podstawówki chodziłem natomiast w Żaganiu, skąd pochodzę. Jestem też synem, wnukiem, bratem, przyjacielem i partnerem.

Coming out zrobiłeś przed czy po wyprowadzce?

Dzięki internetowi i podróżom zawsze miałem dużo kontaktów spoza Żagania, stąd łatwiej było mi się wyoutować w mniejszym mieście. Faktycznie jednak przeprowadzka do Wrocławia wiele mi dała, bo w dużych miastach dużo łatwiej być sobą. A choć nigdy nie miałem z moimi rodzicami „wielkiej rozmowy” na „ten temat”, to nigdy nie odczuwałem z ich strony jakiejkolwiek wrogości, od zawsze byli pozytywnie nastawieni do mojej orientacji.

Rozmawiamy chwilę po wrocławskim Marszu Równości, który przeszedł pod hasłem: „Równość na horyzoncie”. Horyzont zdaje się jednak oddalać, wskutek nacisków PSL-u ustawa o związkach partnerskich będzie na jesieni głosowana chyba w bardzo okrojonej formie.

Równość jest bliżej, niż nam się wydaje, co pokazują wyniki wyborów parlamentarnych, samorządowych i europejskich. Rozkład głosów dowodzi, że Polki i Polacy postrzegają politykę inaczej niż jeszcze kilka lat temu, szkoda tylko, że nie wszyscy politycy i polityczki za nimi nadążają. Na pewno jednak społeczeństwo jest gotowe na tę i inne zmiany.

Ustawa bez przysposobienia będzie sukcesem czy porażką naszej społeczności?

Każdy krok w kierunku postępu trzeba uznać za sukces, choć oczekiwania – również moje – były dużo większe. Przysposobienie uważam za absolutne minimum, natomiast parlament mamy taki, jaki sobie wybraliśmy, i przez najbliższe lata go nie zmienimy. Musimy więc podejmować próby, by w tej niełatwej sytuacji wywalczyć jak najwięcej. Nie możemy odpuszczać: my, społeczność oraz my, politycy i polityczki, którym równość leży na sercach. Tym bardziej, że związki partnerskie nie wyczerpują przecież katalogu tematów, którymi rządzący powinni się zaopiekować, to dopiero kropla w morzu potrzeb.

Które zmiany twoje pokolenie uznaje za najpilniejsze?

Chyba nie różnimy się od osób od nas starszych: chcemy ślubów, adopcji i zmian w kodeksie karnym. Równego dostępu do tego wszystkiego, co oferuje państwo, i równej ochrony przed tym, przed czym państwo powinno chronić. Kiedy dziś myślimy z moim partnerem o przyszłości, planowanie wesela nie mieści się w jej ramach. No bo skoro nie ma w Polsce takiej możliwości? Tymczasem koleżanki i koledzy hetero takich rozterek nie mają.

Nie chcecie wejść w związek partnerski?

Na pewno związki partnerskie mocno ułatwiłyby życie nam i innym parom jednopłciowym – choćby w tak podstawowych aspektach jak dostęp do informacji o stanie zdrowia czy możliwości wspólnego rozliczania podatków. My jeszcze nie podjęliśmy takiej decyzji, z moim Kubą jesteśmy razem dopiero od 7 miesięcy. To pielęgniarz zupełnie spoza aktywistycznej bańki, poznaliśmy się przez aplikację randkową, gdy akurat zatrzymał się na chwilę we Wrocławiu. Zresztą wybory samorządowe były dla naszego związku ważnym krokiem. Mieliśmy „umowę”, że jeśli dostanę się do rady miejskiej, on przeprowadzi się do mnie do Wrocławia, a jeśli nie – to ja przeniosę się do niego do Poznania.

Kandydowałeś do rady miejskiej z listy Koalicji Obywatelskiej, która jest w dyskusji o kształcie ustawy o związkach partnerskich niemal nieobecna, choć w kampanii wpisała związki do swoich „100 konkretów na 100 dni”. Czujesz rozczarowanie?

Startowałem jako członek stowarzyszenia Akcja Miasto, które dołączyło do budowanej przez Michała Jarosa Koalicji dla Wrocławia. Owszem, jestem w klubie radnych KO, ale nie chcę wypowiadać się za KO – a w szczególności za jej władze na szczeblu krajowym. Samorząd nie ma zresztą wiele wspólnego z „dużą” polityką, bo tak naprawdę skupia się na codziennych sprawach gmin, powiatów i województw.

Co w takim razie rada miejska może zrobić dla tęczowej społeczności?

Mówi się o tym niewiele, tymczasem całkiem sporo! Weźmy Poznań, który ogłosił właśnie program wsparcia dla osób w procesie tranzycji. Albo Warszawę i Wrocław, które finansują hostel dla osób LGBTQ+ w przejściowym kryzysie bezdomności. Trzeba uczulić na sytuację tęczowej młodzieży ośrodki pomocy społecznej oraz zapewnić jej wsparcie w sferze zawodowej i prawnej.

Cały wywiad do przeczytania w najnowszym numerze „Repliki”, dostępnym w PRENUMERACIE lub jako POJEDYNCZY NUMER na naszej stronie internetowej oraz w wybranych salonach prasowych.

Z JULIĄ DURZYŃSKĄ, biolożką molekularną, profesorką Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, autorką powieści „Gdy słońce wypieka sny”, transpłciową kobietą, rozmawia Bartosz Żurawiecki

Podczas lektury twojej debiutanckiej powieści uderzyła mnie jedna rzecz. Świadectwa polskich osób transpłciowych przeważnie są utrzymane w tonie martyrologicznym. Opowiadają o cierpieniach, zmaganiach, odrzuceniu, o niekończącej się walce, żeby być sobą. Tymczasem twoja książka jest opowieścią o sukcesie. I to o sukcesie na rożnych polach. Twoja bohaterka Noemi z powodzeniem przeszła tranzycję, robi imponującą karierę zawodową i naukową, a i w sferze erotycznej nie może narzekać. Z jednej strony dawny kochanek, teraz przyjaciel – homoseksualny Stephane, z drugiej romans z heteroseksualnym i żonatym Nicolasem. Od początku zamierzyłaś, że będzie to książka pozbawiona cierpiętnictwa?

Tak. To się udało dlatego, że pisałam tę książkę z perspektywy osoby dojrzałej, która ma życie już poukładane. Najwcześniej powstała część środkowa, najbardziej dramatyczna, ta opisująca przeżycia nastoletniej Noemi w czasie wakacji na Pojezierzu Drawskim w latach 90. Napisałam ją autoterapeutycznie, gdy miałam 20+, żeby wydobyć na powierzchnię to, kim jestem i czego potrzebuję. Potem odłożyłam tę prozę do szufl ady, bo też zdawałam sobie sprawę, że nie jest dobrze napisana. I tak sobie leżała i leżała, przez prawie 20 lat. Aż przyszła pandemia, miałam wreszcie więcej czasu, więc wróciłam do pisania. Przeredagowałam opowieść drawską i postanowiłam dodać do niej rozdziały z dorosłą bohaterką, która, tak jak ja, jest już po drugiej stronie lustra. Przeszła tranzycję dawno temu, dobrze funkcjonuje w świecie, ma pracę, przyjaciół, czasem kochanków. Owszem, mogłam dołożyć kolejne sto stron, skoncentrować się na przebiegu tranzycji. Było jednak odwrotnie – na początku postanowiłam, że ten temat w ogóle się nie pojawi. Ale potem pomyślałam, że to ludzi jednak interesuje, więc dopisałam to i owo w dialogach, żeby i o znojach tranzycji było; gdzieś tylko na dalekim planie, to nie mogło stanowić rdzenia opowieści. Ona miała być afirmatywna, z naciskiem na pozytywne aspekty, a nie na traumę. Dość martyrologii!

Przez ponad sto pierwszych stron nawet nie wiemy, że Noemi jest transpłciowa. Wydaje się, że to opowieść o życiu i romansach najzupełniej normatywnej, heteroseksualnej kobiety.

Dzięki temu czytelnik skupia się nie na „problemie”, a na bohaterce.

I tym ciekawszy jest kontrast z tą częścią retrospektywną, w której Noemi dopiero szuka swojej tożsamości, zaczyna ją kształtować. Wielu osobom ten fragment przypomina modne dzisiaj książki spod znaku young adult, u mnie natomiast przywołał wspomnienie polskich książek młodzieżowych popularnych w czasach PRL-u. Chociażby Krystyny Siesickiej. Czytałem je, małolatem będąc. Oczywiście, nie było w nich żadnych postaci queerowych, z braku laku więc utożsamiałem się z bohaterkami, a nie bohaterami. W tej części twojej książki najbardziej zafrapował mnie wątek kamuflażu, który uskutecznia Noemi. Nikt z jej nowych znajomych przez długi czas nie domyśla się, że jest transpłciowa. Określasz swoją powieść mianem „autofikcji”, nie ukrywasz, że wiele rzeczy jest tam zaczerpniętych z twojego życia. Czy więc i ten wątek w jakiś sposób odzwierciedla twoje osobiste doświadczenia?

W wieku 15–16 lat miałam bardzo dziewczyńską prezencję i mogłam, w środowisku, które mnie nie znało, uchodzić za „zwykłą dziewczynę”. Brakowało mi jednak tej determinacji, którą przejawia moja bohaterka. Mnie się np. zdarzyło nie pójść na wakacyjną randkę jako dziewczyna, bo bałam się, że zostanę „zdemaskowana”. Ten fragment jest więc fantazją, próbą wyobrażenia sobie, co by było, gdybym poszła na całość, nie zastanawiając się nad konsekwencjami.

A co z Paryżem, w którym rozgrywa się współczesny wątek erotyczny? Celowo wybrałaś to miasto, tak stereotypowo kojarzące się z miłością i seksem?

Mieszkałam przez rok w Paryżu na Erasmusie, więc łatwo mi się o tym mieście pisało. Użyłam go jako tła mojej opowieści z pełną premedytacją, świadoma wszystkich mitów, którymi obrósł. Ja sama byłam w Paryżu skupiona głównie na studiowaniu, miałam jakiś jeden romansik. Zresztą nie polubiłam tego miasta, męczyło mnie. Wracałam z poczuciem ulgi do Poznania, który ma ludzką skalę, nie jest przytłaczający. Tym niemniej w powieści znaczenia i skojarzenia związane z Paryżem budują dodatkowy kontekst. Dostajesz kliszę, którą dobrze znasz, tyle że w mojej książce bohaterka romansu jest inna niż zazwyczaj.

Cały wywiad do przeczytania w najnowszym numerze „Repliki”, dostępnym w PRENUMERACIE lub jako POJEDYNCZY NUMER na naszej stronie internetowej oraz w wybranych salonach prasowych.

Z wokalistą MADOXEM o jego powrocie na rynek, o hejcie i przegięciu oraz o rewolucji seksualnej i coming outach rozmawia Patryk Radzimski

Jest rok 2009 – docierasz do połfinału popularnego telewizyjnego show „Mam Talent!”. Wielu odbiorców koncentruje się jednak bardziej na twoim androgenicznym, zjawiskowym wyglądzie aniżeli na muzycznym talencie. Jak się wtedy czułeś?

Niestety, popełniłem ten błąd i czytałem komentarze, które pojawiały się wtedy na forach programu „Mam Talent!”. W moim kierunku wylewała się masa hejtu. Pisano, że jestem beztalenciem, które nie ma nic do zaoferowania poza crossdressingiem, dziwadłem, które na pewno zrobi krzywdę dzieciom. Były nawet wpisy typu „takich chorych ludzi należałoby jedynie potraktować kulką w łeb”. Wydaje mi się, że żaden człowiek, który idzie do tego typu programu, nie jest przygotowany na takie reakcje. Na początku myślałem, że hejt mnie specjalnie nie rusza. Dopiero po pewnym czasie uświadomiłem sobie, że to się we mnie kotłowało. Wiele lat zajęło mi przepracowanie tego, że nie potrzebuję aprobaty ludzi, żeby znać swoją wartość. Myślę, że to jest bardzo ważna lekcja, którą każdy musi odrobić, bez względu na to, jaki zawód wykonuje. Najtrudniej jest się pogodzić z tym, że nigdy nie będziemy jak zupa pomidorowa, nie wszyscy będą nas kochać.

Choć mierzyłeś się z hejtem i homofobią, był to też przełomowy moment w twoim życiu, prawda?

Tak, mimo wszystko wspominam ten czas miło i dość emocjonalnie. To był mój debiut, ten program zrobił dla mnie dużo dobrego. Są to jednak wspomnienia słodko-gorzkie ze względu na to, że właśnie wtedy przekonałem się, że ludzie wciąż oceniają innych i nienawidzą bez powodu. W komentarzach na mój temat do dziś przewijają się frazesy typu „on jest ciepły”, „pedał” itp. Ludzie wolą zostawić taki nienawistny wpis, niż skupić się na tym, że robię to, co kocham, i dzielę się swoją pasją.

Wspomniałeś, że sporo czasu minęło, zanim zaakceptowałeś tę czasem trudną rzeczywistość. Czy te kilkanaście lat temu byłeś gotowy na wkroczenie do show-biznesu?

Myślę, że w moim przypadku wszystko wydarzyłoby się w podobny sposób, nawet jeśli zacząłbym później. Na to nie da się być gotowym. Trafiłem tam w wieku 20 lat. Gdybym poszedł 5 lat później, być może byłoby nawet trudniej pogodzić się z hejtem.

Po „Mam Talent!” podpisałeś kontrakt z dużą wytwornią i w 2011 r. wydałeś debiutancki album „La Revolution Sexuelle”, ktory trochę namieszał na rodzimym rynku muzycznym.

I nie tylko na polskiej scenie. Mało kto wie, że ta era miała swoje sukcesy na arenie międzynarodowej – w Holandii, Danii, Hong Kongu czy na Tajwanie. Teledysk do debiutanckiego singla „High on You” znalazł się w top 80 najchętniej oglądanych klipów na świecie. Dla mnie to był wciąż czas poszukiwania mojego artystycznego „ja”, a zarazem tego, kim jestem jako człowiek. Miałem niespełna 22 lata, gdy pisałem materiał na ten album, więc niewiele wiedziałem o życiu. W głowie miałem głównie imprezowanie, choć nie da się ukryć, że już wtedy bardzo intensywnie odbierałem świat na poziomie emocjonalnym, z czym często nie potrafi łem sobie poradzić i czasami nadal nie potrafi ę. Dla mnie tamta era, mimo że krzykliwie zatytułowana „rewolucją seksualną”, była etapem, gdy mój wewnętrzny buntownik dopiero raczkował. Zrobiłem w niej wszystko, co mogłem, ale dziś wyglądałaby zapewne zupełnie inaczej. Wiem jednak, że życie to proces i szereg lekcji. Jestem więc dumny z tego, co udało mi się wtedy stworzyć, zresztą jako jednemu z pierwszych w Polsce. Wisienką na torcie był fakt, że supportowałem legendarny zespół Roxette w Ergo Arenie.

A wracając do twojego wizerunku, który okazał się szokujący – wokalista Michał Szpak czy model Mateusz Maga debiutowali później – myślisz, że przetarłeś szlaki?

Nie lubię tego pytania. Oczywiście, że chciałbym powiedzieć: „Tak, dokładnie tak było!” (śmiech). A serio – nie wiem. Myślę, że to jest bardziej kwestia tego, że znalazłem się w odpowiednim miejscu i w odpowiednim czasie, bo faktycznie byłem jedną z pierwszych takich osób na rodzimym rynku muzycznym. Jednak to odkrywanie różnorodności i oswajanie się z nią rodziło się latami. Dziś mamy mnóstwo jawnych osób niebinarnych, transpłciowych, które otwarcie mówią o swojej płciowości, tożsamości. Wracając do pytania, myślę, że Michał Szpak nie zbudził się pewnego dnia i nie powiedział: „O, dzisiaj będę jak Madox”. (śmiech)

Czy bycie sobą jest dziś trendy?

Da się zauważyć, że w Polsce jest coraz więcej ludzi, którzy nie boją się eksperymentować z wizerunkiem, i to jest super. Osoba, z którą pracowałem lata temu nad teledyskami, powiedziała mi, że według niej w przyszłości świat będzie tak wyglądać – będziemy balansować na granicy binarności, wizerunkowo będziemy bardzo zunifikowani. Być może rzeczywiście tak będzie – granice będą bardzo delikatne, a nie tak sztucznie rozstawione, że facet musi być w spodniach, a kobieta w kiecy. Choć wiadomo, że to też się zmieniało na przestrzeni lat, wystarczy spojrzeć na XVIII-wieczną Francję i arystokratów z wielkimi perukami czy starożytny Egipt i faraonów w makijażu.

Kiedy te podziały znów się wzmocniły i dlaczego?

Myślę, że spory wpływ miała na to cywilizacja chrześcijańska, która twardo wykreowała pewne podziały. Ten temat często jest u mnie osią zaciętych dyskusji. Zawsze będę podkreślał, że określanie, czy coś jest lub powinno być męskie lub damskie, w większości przypadków nie ma większego sensu i jest to sztuczny podział.

Cały wywiad do przeczytania w najnowszym numerze „Repliki”, dostępnym w PRENUMERACIE lub jako POJEDYNCZY NUMER na naszej stronie internetowej oraz w wybranych salonach prasowych.

Z DRAG QUEEN MARTWĄ/ DRAG KINGIEM MARTWYM rozmawia Jakub Wojtaszczyk

Twój instagramowy opis „Umarła i robi, co chce” sugeruje, że po śmierci panuje pełna wolność. Od czego?

Wolność od patriarchatu, kapitalizmu, konwenansów i barier, zarówno tych nałożonych społecznie, jak i przeze mnie samą. Wiesz, jestem Martwa już od dłuższego czasu. (śmiech) Imię powstało, zanim zaczęłam robić drag. Leży fonetycznie blisko mojego nadanego przez rodziców – Marta. Wystarczy dodać tylko jedną literę. Kiedy przedstawiłam się tak moim znajomym, wszyscy uznali, że to świetna ksywa. Odkąd pamiętam, pragnęłam mieć pseudonim, bo nie przepadam za swoim imieniem.

Zanim przejdziemy do dragowania, powiedz jeszcze o barierach, które performowanie niweluje.

Zmagam się z tym, co dotyczy wielu kobiet performerek, czyli self-gaslightingiem. Z automatu, przez wychowanie w patriarchacie, podważałam swoje sukcesy i osiągnięcia, myślałam, że nie mam talentu. Zresztą wciąż zdarza mi się to kwestionować. Do tego jestem perfekcjonistką, więc jeśli nie robię czegoś na sto procent, wolę tego w ogóle nie robić. Z perfekcjonizmu wzięła się moja depresja. Studiowałam grafikę na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W pewnym momencie jednak poczułam, że moje umiejętności były niewystarczające. Przestałam tworzyć, kreatywność ze mnie uleciała. Drag dał mi możliwość powrotu do działań artystycznych, bo zaczęłam robić elementy kostiumów, makijaż, ćwiczyć kroki sceniczne. Proces powstawania performansu jest zbliżony do tego, co robiłam w szkole. Wraz z Martwą/Martwym zaczęłam wracać do siebie. Obroniłam nawet magistra.

Kiedy zrozumiałaś, że drag jest dla ciebie?

Moja historia jest podobna do wielu innych drag, czyli…

„RuPaul’s Drag Race”?

Tak. (śmiech) Program zaczęłam oglądać parę lat temu, kiedy byłam w głębokiej depresji, potrzebowałam pozytywnych bodźców. Wtedy wpadłam w kolorowy, brokatowy świat, pełen kontentu budującego pewność siebie. Zauważyłam, że zbudowanie persony może być elementem, który wespół z pracą terapeutyczną może być mi pomocny. Im więcej oglądałam, tym mocniej czułam, że spływa na mnie tęczowa fala światła. (śmiech) Zaczęłam chodzić na dragowe występy po klubach Warszawy. Mimo że mieszkam tu od urodzenia, nigdy wcześniej w tych klubach nie byłam! Nie wiedząc czemu, ominęłam ten świat, choć nie celowo. Tak też poznałam burleskę, która na dobre połączyła się u mnie z dragiem, ale też stała się jednym z głównych tematów moich performansów.

Dlaczego?

Stała się moim sposobem na radzenie sobie z kompleksami dotyczącymi mojego ciała. Moja skóra pokryta jest bardzo dużą liczbą blizn przez atopowe zapalenie skóry, skórne alergie i dermatillomanię. Przez lata bałam się odkrywać ciało. Nawet w upalne dni chodziłam w długim rękawie. Chowałam się w mentalnym cieniu.

Na różnych etapach edukacji byłam częścią grupy tanecznej, więc wyjście na scenę nie było trudne, a wręcz okazało się naturalne. Przełomowym momentem było pokazanie ciała. Pomogły terapia, obserwowanie występów dragowych i burleskowych. Uczęszczałam też do Akademii Burleski Betty Q i do założonego przez nią teatru burleski Madame Q. Uczyłam się dragowego makijażu na warsztatach online Himery i Adelona. Im bardziej poznawałam te światy, tym bardziej czułam, jak rośnie we mnie napięcie. Chciałam zedrzeć z siebie ubranie i pokazać się ludziom nago. Chciałam pokochać każdy skrawek mojego ciała. To była część procesu wychodzenia z depresji. Jestem również osobą z niepełnosprawnością. Mam obustronny niedosłuch, na tyle poważny, że bez aparatów słuchowych nie jestem w stanie funkcjonować normalnie. Nie potrafi ę wskazać konkretnego momentu, w którym zaakceptowałam siebie taką, jaką jestem. To był wieloletni proces. Natomiast drag, burleska i występy go przyspieszyły.

Czy niepełnosprawność wpływa na twoje występy?

Tak, są to małe rzeczy, ale potrafi ą wpłynąć na przebieg show. Czasem zwyczajnie za uszami nie mieszczą mi się i aparat, i peruka. W klubach ze słabszym nagłośnieniem mogę gorzej słyszeć muzykę i słowa piosenki, szczególnie w akompaniamencie krzyków publiczności. Jak prowadzę show, to mogę niedosłyszeć, co mówią ludzie, kiedy prowadzę z nimi interakcje, ale za każdym razem mówię otwarcie o problemie i obracam sytuację w żart.

Oddzielasz personę od codzienności?

Nie, podobnie jak nie rozdzielam dragu i burleski. Jestem Martwa na co dzień, to nie maska, którą zakładam na scenie. Po prostu, gdy nałożę make-up, założę perukę i kostium, wtedy moje cechy naturalnie się wyolbrzymiają. Staję się wyraźniejszą, bardziej ekspresyjną wersją siebie, która niczego się nie obawia.

Kiedy się pojawił Martwy?

Zaraz po Martwej, narodził się z mojej miłości do heavy, thrash i black metalu. Tu wokaliści często mają mroczne ksywy, typu Necromancer lub Dead. Mój dragkingowy imidż jest heavymetalowy, rock’n’rollowy. Bardzo chciałam występować do piosenek z męskim wokalem, poczuć się, jak moje ulubione gwiazdy, choć nie potrafi ę grać na żadnych instrumentach. Drag spełnia moje fantazje bycia tym, kim chcę.

Cały wywiad do przeczytania w najnowszym numerze „Repliki”, dostępnym w PRENUMERACIE lub jako POJEDYNCZY NUMER na naszej stronie internetowej oraz w wybranych salonach prasowych.

Z LWEM GALAKSYM, dyrygentem świętującego 10-lecie krakowskiego chóru LGBTQIA+ Krakofonia, transpłciowym mężczyzną, rozmawia Jakub Wojtaszczyk

Chór LGBTQ+ Krakofonia, którego jesteś dyrygentem, właśnie świętuje 10 lat! Gratulacje! Pamiętasz początki?

Mam wrażenie, że w Krakowie nie działało wtedy aż tyle organizacji LGBT albo ja o nich nie słyszałem. Sytuacja polityczna również była zupełnie inna, osoby nieheteronormatywne nie były w centrum zainteresowania rządzących. Chór powstał trochę z chęci działania na rzecz naszej społeczności, a trochę na zasadzie YOLO, bez żadnego planu i konkretów. To nie ja byłem pomysłodawcą Krakofonii. Na pomysł wpadli moja siostra Marta i jej kolega. Obejrzeli występ LGBT-owego chóru na YouTubie i postanowili stworzyć coś podobnego u nas. Łączyły ich miłość do muzyki i śpiewanie w innym chórze. Natomiast żadne z nich nie ukończyło szkoły muzycznej, nie miało też doświadczenia dyrygenckiego. Początkowo zaproponowali prowadzenie Krakofonii komuś innemu, ale ta osoba fi nalnie nie była zainteresowana. Tak oferta trafi ła do mnie. 10 lat temu moja wiedza na temat prowadzenia zespołu również nie była zbyt duża, dotychczas byłem tylko chórzystą, ale zgodziłem się. Powiedziałem sobie: „Będzie, co będzie”. Zabawne, bo mniej więcej w tym samym czasie na podobny pomysł wpadł Misza Czerniak, tworząc warszawski Voces Gaudii, o czym nie mieliśmy pojęcia (wywiad z Miszą Czerniakiem z okazji 10-lecia jego chóru ukazał się w poprzednim numerze „Repliki” – przyp. red.).

Dziś postąpiłbyś inaczej?

Wtedy motywowała mnie ciekawość. Dziś jednak dwa razy zastanowiłbym się, czy na pewno jestem odpowiednią osobą do podjęcia się zadania dyrygowania, czy na pewno poprowadzę chór odpowiednio. Przecież mógłbym wyrządzić komuś krzywdę, nieprawidłowo sterując jego głosem. Tymczasem nie marnowałem czasu na rozkminianie, tylko poszedłem na żywioł.

Chwytasz batutę, idziesz na próbę i co? Spotykam kilkanaście osób, które dowiedziały się o chórze z Facebooka albo pocztą pantoflową. Wcześniej wybrałem kilka utworów, m.in. „Can’t Buy Me Love” Beatlesów, ale w nieoczywistej, bo renesansowej aranżacji, romską pieśń „Rumelaj”, był też barokowy utwór po starowłosku…

Wysoko zawieszona poprzeczka.

(śmiech) Akurat te utwory wykonywaliśmy w chórze V Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie, w którym wtedy śpiewałem, więc poszedłem za ciosem. Pewnie najpierw powinienem porozmawiać z grupą o repertuarze, ale na szczęście nikt utworów się nie wystraszył. Przez kolejne 2 lata, małymi krokami nasz skład się krystalizował. Początkowo występowaliśmy w kilkanaście osób. Dziś chór bardzo się rozrósł, bo jest nas 60, dlatego mamy limity w poszczególnych głosach (w sopranie, alcie, tenorze i basie – przyp. red.), a rekrutacja otwierana jest raz, dwa razy do roku.

Gdy zaczynamy śpiewać, bardzo często słyszymy: „Nie umiesz!”, „Nie rób tego!”, co może nas skutecznie odstraszyć. Czy ten negatywny przekaz nie jest podobny do tego kierowanego w stronę społeczności LGBTQ+, np. „Nie wychylaj się!”?

Tak, jak najbardziej. Krakofonia ma dwa motta. Pierwszy: „Śpiewamy z dumą”. Natomiast drugie to „Każdx ma głos”. Odnosi się to zarówno do śpiewania, jak i do mówienia i prezentowania się. To są elementy połączone. Zauważyłem, że gdy występujesz, zmniejsza się strach przed byciem sobą. Nawet jeżeli spojrzymy poza tożsamość i orientację, śpiewanie nas otwiera, daje pole do poznania siebie i wzrostu poczucia własnej wartości.

Cały wywiad do przeczytania w najnowszym numerze „Repliki”, dostępnym w PRENUMERACIE lub jako POJEDYNCZY NUMER na naszej stronie internetowej oraz w wybranych salonach prasowych.