SŁAWEK WODZYŃSKI twierdzi, że aby zmienić Polskę, potrzeba więcej Bartów Staszewskich. BART STASZEWSKI potrzebuje natomiast jednego Sławka Wodzyńskiego. Aktywistami są obaj, ale tym razem opowiadają o swoim życiu po zejściu z barykady i odwieszeniu na kołek tęczowych flag. Rozmowa Mateusza Witczaka

Barcie, dzieciństwo spędziłeś w Szwecji, a nastoletnie lata – w Lublinie. Do stolicy wyjechałeś już z dowodem osobistym, by – jak powiedziałeś w jednym z wywiadów – „szukać miłości”. Udało się?

Bart Staszewski: Tak. Ale to była pierwsza, młodzieńcza miłość, potrwała ze dwa lata i znikła. Potem tułałem się, tułałem… aż dotułałem się do Stowarzyszenia Miłość Nie Wyklucza, którego billboardy zobaczyłem w Warszawie. I tam poznałem Sławka.

Sławek Wodzyński: Źle pamiętasz, to były billboardy Kampanii Przeciw Homofobii!

Zakładam, że Sławek wie, o czym mówi, bo już wtedy był czynnym aktywistą.

SW: Jakoś koło 2010 r. zacząłem obserwować Miłość Nie Wyklucza na Facebooku, podobnie jak Wojtka Szota, który na swoim blogu „Abiekt” bardzo ostro i bezkompromisowo pisał o tym, co się dzieje w środowisku aktywistycznym. Czy słusznie – to inna sprawa. Na pewno interesująco. Miłość Nie Wyklucza zorganizowała wtedy otwarte spotkanie w kawiarni Leniviec w  Śródmieściu. Przyszło ze 20 osób. Wiele z nich włączyło się później w aktywizm, a wręcz zostało ważnymi działaczami – chociażby Hubert Sobecki czy Oktawiusz Chrzanowski, którzy też się wtedy w Lenivcu pojawili.

Bart dołączył później?

SW: Trzy lata później. Akurat debatowaliśmy o tym, żeby się wreszcie sformalizować.

Od razu wpadliście sobie w oko?

[restrict]BS: Jak pierwszy raz przyszedłem, to Sławek udawał, że mnie nie widzi. Nienawidzę takich sytuacji, od razu pomyślałem: dobra, dobra, możesz sobie udawać, ale będziesz mój. Poprzeczka była jednak zawieszona wysoko, więc trzeba było zacząć taniec godowy.

Na czym polega taniec godowy Barta Staszewskiego?!

BS: Zaczęło się od puszczania oka na imprezach… Ale ciągle miałem wrażenie, że Sławek mnie nie zauważa. Dopiero potem dowiedziałem się, że ten typ tak ma, on po prostu nie pokazuje za bardzo emocji. Natomiast wtedy totalnie czułem się ignorowany, co strasznie mnie irytowało. Strasznie.

Sławku, tak szczerze: ignorowałeś Barta?

SW: Nie szukałem wtedy związku. Byłem sam i było mi z tym dobrze.

BS: Jak tylko próbowałem go przyciągnąć wzrokiem, od razu patrzył w  drugą stronę! W pewnym momencie, pamiętasz, podszedłem do ciebie, niby o coś tam zapytałem… i zacząłem wprost podrywać. Wtedy już Sławek musiał ulec moim zalotom, nie było wyboru. Nie żeby z początku pisał się na jakąś długoterminową relację, ale ja już się przyssałem jak huba do drzewa.

SW: Zaraz potem wyjechałem do Birmy. Jakoś dwa-trzy miesiące po moim powrocie Bartek musiał opuścić mieszkanie, które wynajmował na Pradze… No i stanęło na tym, że wprowadza się do mnie.

Nie za szybko?

BS: Ja z natury jestem stateczny, naprawdę. Byłem przeciwnikiem tak szybkiego „formalizowania” związku, zawsze wydawało mi się, że po DŁUGIM czasie BYĆ MOŻE dałoby się razem zamieszkać, no bo przecież to duże ryzyko… A u nas to było: pyk, wprowadzam się! No bo ile myśmy się widywali?

SW: Z pół roku w sumie. A jako związek – nawet mniej.

BS: Sławek lepiej zna daty i  godziny, ja zawsze mylę chronologię, bo mi się wszystko w życiu dłuży. Zapomniałem nawet o jego czterdziestych urodzinach. (śmiech) Niby nie obchodzi, ale był foch.

SW: Kiedy ja naprawdę nie przywiązuję do nich wagi.

BS: Ja przywiązywałem, ale już się z tobą trochę oduczyłem.

To jak spędzacie takie urodziny-nieurodziny?

BS: Wstajemy z łóżka, co nam długo zajmuje, po czym… w sumie nic się nie dzieje.

SW: To dzień jak każdy inny.

BS: Znacznie bardziej jestem przywiązany do Świąt Bożego Narodzenia. Potrzebuję choinki, gestów, ozdób, tradycji…

SW: …prezentów, prawda?

BS: Też. Najgorsze, że ty się buntujesz, kiedy ktoś ci próbuje zrobić niespodziankę. Jakby ci ją zrobić – pewnie byś się oburzył i wyszedł.

SW: Bo nie lubię się bawić na zawołanie, nie przepadam za przymusem. Dlaczego niby „muszę” się bawić w jakiś konkretny dzień?

Nawet podczas parady?

SW: Parady są dla nas raczej formą aktywistycznego obowiązku niż samą zabawą; albo robimy live’y czy zdjęcia – choćby w Warszawie – albo sami je organizujemy – jak Marsze Równości w Lublinie. Nawet jak byliśmy na pierwszym Marszu Równości w Kaliszu, teoretycznie „dla siebie”, to też oprowadzaliśmy zagranicznego dziennikarza.

BS: Czujemy wielką potrzebę, żeby pójść z  Marszem, ale traktujemy to w  kategoriach powinności. To dla nas obowiązek, nie fun. Oczywiście są ludzie, którzy uwielbiają chodzić na Marsze, machać tęczową flagą, tańczyć, spocić się pod sceną… ale to nie nasz klimat. My z  natury jesteśmy introwertykami, czego nie widać, bo takie sobie wybraliśmy życia, że musimy być na pierwszej linii frontu: spotkać się z dziennikarzem, załatwić coś z politykiem albo wystąpić razem z organizacjami pozarządowymi. SW: No, „musi” to robić Bartek. Ja raczej za tym nie przepadam.

BS: Ale też często w  tych inicjatywach uczestniczysz, choć w  cieniu. Nawet jeśli nie występujesz przed dziennikarzem, to często jesteś przy mnie. Pomagasz mi, choćby w Białymstoku.

SW: Pojechaliśmy tam razem, ale założenie było takie, że Bart tylko dokumentuje wydarzenie, nie uczestniczy w Marszu jako takim. Ja natomiast miałem wziąć udział.

Bałeś się?

SW: Cały czas. Ale o siebie, nie było czasu bać się o Barta. Zresztą już się trochę przyzwyczaiłem: Bartek lubi na przykład Marsze Niepodległości, na których robi zdjęcia, uchylając się przed racami, kamieniami i butelkami.

A ty, Barcie? Kiedy ostatnio rozmawialiśmy prywatnie, pisałeś, że obawiasz się o swoje bezpieczeństwo. W mediach społecznościowych krążyło wtedy twoje zdjęcie z dopiskiem „pedofil”, a komentatorzy prawicowych portali byli wręcz oburzeni, że żaden sąd nie skazał cię za zbrodnie przeciwko narodowi.

BS: Na Marszu Niepodległości czy Marszu Równości w Białymstoku nie ma czasu myśleć o strachu. Adrenalina daje takiego kopa, jakbyś skakał na bungee, tyle że przez parę godzin. Co innego, gdy padam ofi arą kilkumiesięcznej nagonki, tak jak było na jesieni ubiegłego roku, gdy Telewizja Polska emitowała dzień po dniu moją twarz, opisując mnie jako anty-Polaka i sugerując, że finansuje mnie zagranica. Potem poszły viralowe kampanie na Facebooku i Twitterze. Wtedy strach, rzeczywiście, był. Całe szczęście, że musieliśmy wtedy zakładać maseczki, bo bez bałbym się wyjść na ulicę.

SW: W  Białymstoku baliśmy się wszyscy. Sam zapobiegawczo pozdejmowałem tęczowe przypinki i nie wziąłem flagi. Dlatego jak spotkałem Julię Maciochę (organizatorkę warszawskiej Parady Równości – przyp. red.), która szła ulicą w tiulowym kostiumie, pomyślałem: „Ja pierdolę, zaraz się na nią rzucą”. Policji było bardzo mało. Cały czas leciały w nas petardy i  kamienie, zapłakana Renata Kim (dziennikarka „Newsweeka” – przyp. red.) robiła relację, starając się przekrzyczeć kilkuset kiboli. Gdyby na nas ruszyli – to tych trzech mundurowych na krzyż nawet by nie zdążyło wyciągnąć pistoletu czy pałki. Obawiałem się, że będą ofi ary śmiertelne, że nas zatłuką. Fakt, że skończyło się „jedynie” na złamaniach i pobiciach, to jest cud.

Na aftera, rozumiem, nie dotarliście?

BS: Tam chyba nawet nie było żadnego aftera, a  poza tym my naprawdę jesteśmy introwertykami. Napędzają nas adrenalina, siła, wkurw, chęć zmiany społecznej, ale „zabawowi” nigdy nie byliśmy.

SW: Jak byłem młodszy, w  czasach studenckich, to się po klubach chodziło, ale chyba trochę z  tego wyrosłem. Czasem po Paradzie złapiemy znajomych z innych miast, pójdziemy coś wspólnie zjeść – ale to tyle.

BS: Nasz sposób bycia, fakt, że ciągle jesteśmy na barykadach, sprawia, że jesteśmy dosyć samotni. Trudno znaleźć z  kimś spoza aktywizmu wspólny temat do rozmowy. Mam wręcz wrażenie, że czasem zanudzamy naszych znajomych rozmowami o  aktywizmie. Tymczasem my tymi tematami żyjemy. Często nie mamy nawet wakacji, bo – dajmy na to – moje sprawy sądowe sprawiają, że nie mogę się ruszyć z Polski.

Strofujesz Dudę, debatujesz z Bodnarem, spotykasz się z Obamą, trafi asz na listę liderów „Timesa” – przecież to są towarzysko superciekawe tematy!

SW: Dla nas – tak. Ale większość osób nie żyje polityką. Nawet przedstawiciele naszej społeczności nie chcą non stop gadać o „strefach wolnych od LGBT+” i Czarnku. Oni chcą wieczorem iść do klubu, potańczyć, poszaleć.

BS: A nie gadać o Dudzie. Duda jaki jest – każdy widzi, przy piwie to niezbyt atrakcyjny temat. Dlatego dużo czasu spędzamy w domu, który bardzo sobie cenimy. Najbardziej obawiałem się zresztą, że policja wymyśli sobie – w związku ze „strefami” – żeby nam ten dom przeszukać. Przykład Eli Podleśnej dał nam wszystkim do zrozumienia, że aktywiści nie mogą czuć się bezpiecznie. Mundurowi mogą do nas zapukać o szóstej nad ranem i pod byle pretekstem wywrócić mieszkanie do góry nogami. Nie zniósłbym tego. Dom to nasz bezpieczny azyl. Tu planujemy, knujemy, działamy, wymyślamy.

I się relaksujecie?

SW: Tak, oglądamy seriale, bo dla Bartka nieobejrzenie wieczorem serialu to jest najgorsza obraza. Jeśli z jakichś względów uznam, że jest już za późno, bo rano muszę wstać do pracy, jest na mnie autentycznie zły.

BS: Wściekły! To jest nasz rytuał, codziennie oglądamy na Netfliksie czy HBO minimum jeden odcinek. Uwielbiam kryminały, science fi ction, horrory, no i wszelkiej maści filmy dokumentalne. Te ostatnie bywają pożywką dla mojej pracy, często mnie inspirują albo stają się pretekstem do dyskusji ze Sławkiem.

SW: Tymczasem ja cierpię, bo Bart nie chce oglądać poważnych filmów: klasyki czy kina festiwalowego. Trudno jest go namówić, bo zazwyczaj wieczorem jest zmęczony i chce się odmóżdżyć.

To co ostatnio oglądaliście?

SW: Męczymy „Lupina”, ale jest straszny; Bart oglądał „Katlę”. Beze mnie, bo się pokłóciliśmy.

BS: My tak często mamy. (śmiech) Sławek idzie do drugiego pokoju, a ja kontynuuję oglądanie. Bardzo lubię dokumenty kryminalne. Próbowaliśmy skończyć „Synów Sama”, ale serial okazał się przegadany. Zaciekawił mnie natomiast „The Staircase”, który otwiera oczy na problemy ludzi niesłusznie oskarżonych, przyznających się do winy w wyniku nacisków. Chciałbym, żeby w Polsce też takie dokumenty powstawały i żeby oddziaływały na społeczeństwo. Wyjaśniały, dlaczego areszty wydobywcze są złe i dlaczego nie mogą pełnić funkcji środka zastępczego. Jak słyszę, że ktoś siedzi w takim areszcie od dwóch lat, a proces się jeszcze nie rozpoczął, to – niezależnie od ciężaru oskarżeń – taka sytuacja budzi we mnie gniew.

Sam masz z „niesłusznymi oskarżeniami” do czynienia na co dzień. Ostatnio uniewinniły cię sądy rejonowe w Tarnowie, Nowym Sączu i Mielcu, natomiast – jak przyznałeś w wywiadzie dla „Gazety Wyborczej” – dochodzeń związanych z twoim happeningiem toczy się w całej Polsce przynajmniej 20. A do tego przecież dochodzą debaty, akcje i działalność artystyczna. Macie ze Sławkiem związek na odległość?

BS: Nie, zresztą przez epidemię spędziliśmy razem bardzo, bardzo, bardzo dużo czasu. Aż ZA dużo czasu.

SW: Co zrobić, pracuję z domu.

BS: Mamy 38-metrową kawalerkę, a obaj potrzebujemy czasu dla siebie, nierzadko: chwili samotności. W dodatku zaczyna nam brakować przestrzeni życiowej, bo obaj jesteśmy zbieraczami. Ja mam po całym mieszkaniu pochowane mnóstwo sprzętu fi lmowego, Sławek – masę książek.

SW: Bart często wyjeżdża na dzień lub dwa. W weekendy często zabieram się z nim, a w tygodniu zdarza mi się brać wolne. Pewnie sytuacja trochę się zmieni, gdy pod sąd trafi ą sprawy cywilne, bo te wykroczeniowe to są najczęściej „jednodniówki”, ot: rozprawa i po robocie.

BS: Czasem dłużej, bo niektóre procesy są bardzo obciążające psychicznie. Ostatnio byłem w Lublinie przez trzy dni, bo po wszystkim musiałem odtajać. Najbardziej przeżywałem proces z radnym Pituchą, bo musieliśmy się tłumaczyć w sądzie, że nie jesteśmy pedofi lami i degeneratami. Prawicowcy zawsze próbują skleić pedofilię z osobami LGBT. Obrzydliwe.

Z czasem robi się łatwiej?

BS: Trochę. Na pewno lepiej orientujemy się w prawie. Sławek zajmuje się prawem zawodowo, ale wielu rzeczy uczyliśmy się w praniu. Wiem już, z czym to się je; jak wyglądają procesy, czym jest wykroczenie, a czym przestępstwo, odróżniam prywatne oskarżenie od pozwu cywilnego, znam procedury. Właśnie wiedza sprawia, że w konfrontacji z sądem człowiek jest mniej przerażony.

SW: Ogromnie dużo daje nam wsparcie z zewnątrz. Mamy dostęp do najlepszych prawników, czy to darmowych, czy takich, których jesteśmy w stanie opłacić dzięki naszej społeczności. Jesteśmy więc w znacznie lepszej pozycji niż ktoś, kto musi się zmierzyć z całą tą machiną samotnie, nie mając kontaktów czy dostępu do mediów.

BS: Nie dałbym rady opłacić obrony z pieniędzy zarobionych na działalności filmowej i z własnych oszczędności. Dlatego jestem bardzo wdzięczny, że nasza społeczność uważa to, co robię, za istotne i dorzuca się do spraw sądowych. Dzięki temu czujemy, że nie jesteśmy sami. Ponieważ mamy już kontakty do mediów i potrafi my się przebić, teraz staramy się otwierać tę przestrzeń dla innych, zrobić miejsce dla kolejnych aktywistów i aktywistek, w tym przede wszystkim – kobiet. Właśnie dlatego moją nagrodę od Fundacji POLCUL przeznaczyłem na działalność Alicji Sienkiewicz, która stara się działać w Lublinie i robi tam świetną robotę. To kolejna rzecz, której się nauczyliśmy: aktywizm kosztuje.

Jasne, zdobyliście ogólnopolską rozpoznawalność, ale to trochę miecz obosieczny. Takie wPolityce.pl tytułuje Barta „znanym prowokatorem”, który „znów postanowił napluć na Polskę”. Całkiem niedawno jego zdjęcie stało się częścią instalacji artystycznej „Jak zabijam Jezusa” w Kościele św. Apostołów Piotra i Pawła. Wcale mnie nie dziwi, że – jak przyznałeś w poprzednim wywiadzie dla „Repliki” – obawiacie się ze Sławkiem chodzenia za rękę.

BS: Mamy w  sobie wewnętrzną obawę, której nie potrafi my się wyzbyć. Od kiedy pamiętam, żyję w  strachu, boję się na przykład – głupia sprawa – założyć tęczowe ubrania. Trudno się na to zdecydować, gdy skrzynkę na Messengerze zapychają groźby, a media donoszą, że ktoś dostał nożem w plecy tylko za to, że szedł za rękę ze swoim chłopakiem. To straszne, że – jako społeczność – boimy się eksponować naszą zwykłość, normalność, miłość, godność. Przecież wiemy, że absolutnie nie mamy się czego wstydzić! Ale i tak drżymy o własne bezpieczeństwo.

SW: Ja jestem z trochę innego pokolenia, pewne blokady są we mnie głęboko zakorzenione. Spora część starszych gejów i lesbijek wychowywała się i żyła w innej atmosferze. Od zawsze wiedzieliśmy, że – dajmy na to – śluby nie są dla nas. Smutno mi natomiast patrzeć, jak to starsze pokolenie czasem występuje dziś przeciw równości małżeńskiej. Jest na to nazwa. Zinternalizowana homofobia.

SW: Osoby hetero są od maleńkości socjalizowane do ślubu, właściwie wszyscy tego od nich oczekują. Poddają się tej presji, a  nawet jeśli jej nie ulegają – ślub jest dla nich czymś zupełnie zwyczajnym. Dla naszej społeczności – nie. Jestem starszy od Barta o 10 lat, byłem wychowywany w  innych czasach. Naszemu pokoleniu trudniej się przestawić, nie mieliśmy Netfliksa, wsparcia celebrytów czy choćby części polityków.

Przypuśćmy, że za dwa lata w Sejmie będziemy mieć zupełnie inną konstelację partyjną, która opowie się za równością małżeńską. Zdecydujecie się na ślub?

BS: Chciałbym. Nie wiem, co myśli na ten temat Sławek.

SW: Pewnie tak. Ale raczej z przyczyn formalnych.

BS: Ja mniej myślę o romantycznej części tego przedsięwzięcia. Po prostu chciałbym zrobić huczną imprezę.

SW: To nie dla mnie.

BS: Bo ty w ogóle nie lubisz hucznych imprez!

SW: To swoją drogą. Natomiast myślę, że dotknęliśmy tutaj szerszego problemu, który dotyczy również osób starszych, kobiet czy np. osób czarnoskórych w Stanach. Oni często osiągają gorsze wyniki, bo nie wierzą w siebie. Nie pchają się do mediów i  do polityki, nie aplikują na uniwersytety i nie walczą o swoje prawa, bo większość mówi im: to nie jest dla was. Jesteśmy strukturalnie spychani na margines. Dlatego przed nami jeszcze sporo do zrobienia, a  widoczność osób LGBT jest tu kluczowa. Potrzebujemy więcej publicznych osób LGBT, więcej zawodowych aktywistek i  aktywistów, którzy będą naszym głosem w debacie publicznej. Jest z tym coraz lepiej, ale tych kilka osób to wciąż za mało. Trzeba nam więcej odważnych ludzi, którzy, gdy usłyszą słowo „pedał”, odpowiedzą: „Tak, jestem pedałem. Dlaczego masz z  tym problem?”. Ludziom się wydaje, że aktywizm to okładki i uściski dłoni, a tymczasem to jest naprawdę ciężka, wyczerpująca praca, w  której dzielisz się swoim życiem, swoimi doświadczeniami. I to jest duży koszt, więc niewiele osób ma na to ochotę. Ale innej drogi nie ma. To właśnie aktywiści reprezentują naszą społeczność przed politykami, dziennikarzami czy liderami opinii. Bez nich nasz głos po prostu nie będzie słyszalny. Kiedyś Mariusz Kurc powiedział na jakiejś debacie, w której pojawił się wątek „celebrytów LGBT”, że w Polsce nadal zbyt wiele osób LGBT ma większe parcie na szafę niż na szkło. A bez tego parcia na szkło, bez zabiegania o  uwagę opinii publicznej, bez rozpychania się w  tym heteromatriksie nikt nas słuchać nie będzie. Teraz robi to nie tylko Bart, ale też Magda Dropek, Maja Heban czy coraz więcej tęczowych rodzin, które pokazują swoje życie w social mediach. I to jest super. Im tego więcej, tym lepiej![/restrict]

Z MONIKĄ TICHY, szefową szczecińskiej Lambdy, o jej demiseksualności, nielicznych miłościach do chłopaków i obecnej miłości do Nory, a także o ultrakonserwatywnych rodzicach oraz o tym, dlaczego talia jest jej ukubioną częścią ciała, rozmawia Mariusz Kurc

Napisałaś do mnie z prośbą o radę, bo chcesz zrobić coming out. Znam cię jako działaczkę LGBT, prezeskę szczecińskiej Lambdy, osobę jak najbardziej heteroseksualną. O co więc chodzi z coming outem?

Całe życie myślałam o sobie jako o osobie hetero – aż do zeszłego roku, gdy zakochałam się w kobiecie, w Norze. To potwierdziło, że jestem demiseksualna.

Demiseksualna – czyli odczuwasz pociąg erotyczny tylko do tych osób, w których się zakochasz.

Właśnie tak! Nieraz słyszałam, że jestem „oziębła” albo że musiałam przeżyć traumę w dzieciństwie, skoro latami nikt mnie nie pociągał. Jak to dobrze, że pojawiło się pojęcie demiseksualności i całego spektrum aseksualności, inaczej pewnie do dziś uważałabym, że jestem hetero, tylko „coś ze mną jest nie tak”.[restrict]

Zakochanie to jedno, a płeć? Wcześniej nie zwracałaś w ogóle uwagi na kobiety, byli tylko mężczyźni, tak?

To bardziej skomplikowane, bo tak, mężczyźni, ale specyfi czni. Zacznę od tego, że byłam wychowana w  ortodoksyjnie katolickiej, fanatycznej rodzinie. Przemoc mogłam oglądać w TV już jako dziecko, ale cokolwiek związanego ze zmysłowością i seksem? Cisza. Całkowite tabu. Na ścianie w dużym pokoju wisiał wielki krucyfiks z  człowiekiem konającym na skutek wymyślnych tortur, ale mama zabroniła mi oglądać „Seksmisję”, gdy miałam 13 lat – bo tam są gołe, kobiece cycki. Nie miałam pojęcia, czym seksualność w ogóle jest, bo skąd? O Internecie zapomnij, to były lata 80. – więc ułożyło mi się w  głowie tak: seksualność nie wynika z natury, tylko z lepszych czy gorszych wyborów; albo kochasz się z mężem i z nikim innym, albo robisz to jeszcze przed ślubem, mimo że to wstyd, ryzyko ciąży, AIDS itd. Więc seks to hedonizm, coś złego, bo przyjemnego a  zarazem szkodliwego i  prymitywnego, jak ćpanie czy upijanie się. Nie wiedziałam nie tylko o rozmaitości stopnia czy kierunku potrzeb, ale też tego, że są one głęboko ludzkie i dobre, a nie „zwierzęce” i szatańskie. Jako nastolatka, nie miałam libido w ogóle. Zero. Pornografi a? Nudy. Nie masturbowałam się, w ogóle nawet się nie dotykałam. Z nikim się nawet nie całowałam. Miałam raz krasz na chłopca pięknego jak anioł, którego wszyscy brali za dziewczynę – ja zresztą też, gdy go pierwszy raz zobaczyłam. Dopiero później, mając 19 lat, zakochałam się.

I zaczęłaś czuć do niego pociąg?

Tak. Do niego jedynego. Poznałam Kazika w duszpasterstwie akademickim. Szybko stał się moim narzeczonym, wzięliśmy katolicki ślub. Z tym, że babcie różańcowe, które przyszły na kolejną mszę i nas zobaczyły, były zszokowane: „Dwie dziewczyny? To już można?”.

Jak to dwie dziewczyny?

Byliśmy z Kazikiem tak samo ubrani: długie białe alby, a do tego włosy do pasa. Oboje. Na albach sama wyhaftowałam identyczne wzory: róże, lilie, liście wierzby; symbolika chrześcijańska, byłam naprawdę katoliczką na maksa. Nie daliśmy się namówić na żadne tiule i gajery, na co nalegał teściu. Służyliśmy zresztą oboje do mszy u dominikanów, którzy są liberalni i dopuszczali kobiety do bycia ministrantkami czy osobami ministranckimi, jak byśmy dziś powiedzieli w naszym tęczowym gronie. Szczecińscy biskupi się o to z dominikanami wykłócali… Zresztą nie tylko o to, również o księdza Dymera, o którym już wtedy w zakrystii słyszałam wiele plotek.

Kiedy był wasz ślub?

Jeszcze w  XX wieku. (śmiech) 1998 rok, miałam 22 lata. Byliśmy małżeństwem kilkanaście lat, mamy 13-letniego syna Alana, który jest aspiakiem, przeuroczą istotą.

Aspiakiem? Zespół Aspergera?

Tak. Kazik mieszka od siedmiu lat w Berlinie, ale mamy stały kontakt, tworzymy rodzinę patchworkową, odwiedzamy się, spędzamy razem święta. Kazik mieszka tam w komunie różnorodnych ludzi, więc Alan zna tęczowe osoby od małego. Jest cudownym sojusznikiem, choć właściwie nie wiem, czy sojusznikiem; zapytałam go, czy wolałby być parą z chłopcem czy dziewczyną. Odpowiedział, że nie wie, a w ogóle zakochanie to tylko problemy. Alan wymyślił też autorskie rozszerzenie skrótu LGBT: Lokomotywa Goniąca Bombę Torową, i z takim transparentem szedł na Marszu Równości; jak niemal każdy aspiak uwielbia pociągi.

Po Kaziku, a przed Norą, była jakaś miłość?

Kilka razy się kraszowałam na różne osoby, ale cóż, uzyskiwanie wzajemności w  tej sferze nie jest moją mocną stroną. Przez parę lat najważniejszą dla mnie osobą była Lila. To była relacja platoniczna, ale intensywna. Razem pracowałyśmy, jeździłyśmy na motocyklach, równocześnie sypały się nam małżeństwa. Potem fi ksowałyśmy się na różnych facetów i  sobie o tym opowiadałyśmy, raz nawet to był ten sam facet. (śmiech) A później zakochałam się drugi raz w życiu z wzajemnością. Z dzisiejszym aparatem pojęciowym, z wiedzą, którą mam, mogę powiedzieć, że to był biologicznie mężczyzna, ale tak naprawdę osoba niebinarna. Marzył, by mieć kobiece piersi, lubił wkładać sukienki. Zastanawialiśmy się, czy jest trans, ale nie. Miał też, oczywiście!, długie włosy. I bardzo kobiece wcięcie w talii – och… Ludzie mają „fazy” na różne części ciała, a wiesz, co ja mam? Uwielbiam to miejsce w talii, gdzie człowiek jest taki wąski. Normalnie mogłabym utonąć w  tym obszarze, takie morze czułości on we mnie wyzwala. Więc widzisz, to było zakochanie zdecydowanie erotyczne. Nie chcę mówić imienia, nie wiem, jakiego ta osoba by sobie dziś życzyła. Byliśmy razem trzy lata, skończyło się to w 2018 r., w czasie, gdy reaktywowałam, wraz z Gosią, Liskiem i innymi, szczecińską Lambdę i wzięłam się za organizację pierwszego w Szczecinie Marszu Równości. Od wtedy mam taki zapieprz w aktywizmie, że związki, seks, nawet nie przychodziły mi do głowy. Dostaję zresztą ocean miłości od młodych queerów, które zleciały się do Lambdy jak ćmy do światła. Łukasz Jurewicz, mój najukochańszy przyjaciel i towarzysz walki, którego perfekcyjny umysł uzupełnia wrodzony u mnie brak połowy mózgu, bo mam w tym miejscu dodatkowe serce – założył mi nawet Tindera. Weszłam i… nie wiedziałam, co robić. Tam są zdjęcia twarzy i krótkie opisy. Więc jak mam poczuć, jaka ta osoba jest? Miła? Inteligentna? Radosna? Melancholijna? Szalona? Rzeczowa? Dla mnie, osoby demiseksualnej, oglądanie tych fotek było czymś takim, jak, przypuszczam, dla „zwykłoseksualnej” patrzenie na ludzi w kominiarkach. Widzisz tylko oczy – i na tej podstawie wybieraj!

Dziś wiem, że nas, demiseksualnych, jest mniej niż 1%. Możemy wchodzić w  relacje z ludźmi „zwykłoseksualnymi”, ale początek jest trudny, bo musimy się emocjonalnie związać, by było coś dalej. Miałam parę razy tak, że ktoś był moim przyjacielem, a potem ta przyjaźń się zacieśniała i – nieraz po długim czasie – przechodziła w zakochanie. Robił się problem, jeśli chłopak był w związku. To zawsze kończyło się źle.

Ale zawsze to byli mężczyźni do tej pory, do czasu Nory?

Tak. Dlatego składając Lambdę do kupy na nowo w 2018 r. byłam przeświadczona, że jestem hetero. Oto heteryczka zostaje wybrana przez „gejątka” na szefową organizacji LGBT.

Co cię skłoniło do aktywizmu LGBT? Wiesz, sojuszników/czek mamy już na szczęście sporo, ale u ciebie to jest inny poziom – jesteś działaczką pełną gębą.

Bardzo częste pytanie. Nie wiedziałam, co odpowiedzieć, więc powymyślałam, np.: „Bo zawsze chciałam mieć kumpla geja, który chodziłby ze mną na zakupy – ale przesadziłam”. George’a Mallory’ego zapytano, po co się wspina na ośmiotysięczniki, odpowiedział: „Bo one są”. Więc: dlaczego zajmuję się „pedałami”? „Bo oni są. I są krzywdzeni – więc będę ich wspierać”. Albo jeszcze inna opcja: „Nie trzeba być świerkiem, by bronić Puszczy Białowieskiej” – bo słyszałam nieraz, że nie powinnam się „pchać”. Albo mogę powiedzieć jak Neo z „Matriksa”: „Bo tak wybieram”

Ja te półżarty kupuję, ale aktywizm w twojej wersji to jest codzienność, to jest poświęcanie mnóstwa czasu. Aby to wybrać, trzeba mieć głębszą determinację.

Dobra, naciskasz, to powiem: podziękowania należą się prezesowi Jarosławowi Kaczyńskiemu. Moim motywem jest głęboki wkurw, z  którym już nie dawałam rady siedzieć na dupie. Od początku rządów PiS-u  byłam na wszystkich protestach KOD-u, na Czarnych Marszach. We Wrocławiu, Poznaniu, Warszawie, wszędzie były na nich również tęczowe flagi. A w moim Szczecinie nie. Miałam jedną przywiezioną z Asyżu, z napisem „PACE”, czyli „pokój” po włosku; pomyślałam, że skoro nikt u mnie tego „odcinka” nie reprezentuje, to będę to ja. Przychodziłam więc z tą flagą, a ludzie myśleli, że jestem lesbijką. Czułam, że tęczowa młodzież, czyli ta grupa najbardziej zagrożona, nie ma dla siebie żadnej przestrzeni w  Szczecinie, żadnego klubu, organizacji. To był mój cel: stworzyć bezpieczne miejsce dla dzieciaków LGBT. Wtedy, w 2018 roku, nie miałam osobistego powodu, żeby robić właśnie to. Znałam tylko trzy (trzy!) osoby homo i  bi, i  to spoza Szczecina. Dziś mam setki powodów, i one mają imiona. Łukasz, Nora, Rafik, Patka, Lisek, Michał, Lelita, Sylwia, Ola, Olaf, Tomek, Kuba, Kacper itd., itd.

W Szczecinie kiedyś działała Lambda, prawda?

W końcu lat 90. i na początku 00. – ale w 2018 wszyscy tamci ludzie byli już od dawna albo w Berlinie, albo w innych miejscach. Niemniej, okazało się, że nie byłam jedyną osobą z pomysłem, by Lambdę reaktywować – nagle zrobiło się nas dużo, przez kontakty z  protestów. I poszło. Pochłonęło mnie to całkowicie. Musiałam zakończyć aktywizm związany ze sportem motocyklowym – bo przez pięć lat organizowałam mistrzostwa Polski w gymkhanie, miałam swój racing team. Nie spodziewałam się, że Lambda i LGBT w ciągu dosłownie paru miesięcy staną się absolutnym centrum mojego życia. Np: w 2019 r. dostałam od Stowarzyszenia „My, Rodzice” tytuł „Królowej Parad” za uczestnictwo w 24 Marszach w sezonie – rekord Polski. 20 tys. km w trasie, pół obwodu równika. Byłam m. in. w  „bombowym” Lublinie i w pogromowym Białymstoku, gdzie z Krzysiem Kliszczyńskim o mało nie straciliśmy życia, bo dopadli nas z bejzbolem. Ale też w ekstatycznym Poznaniu, potężnej Warszawie, i na spontanicznym, nielegalnym Marszu na Woodstocku. Przeszliśmy przez całe festiwalowe pole bez żadnej ochrony, budząc wielki entuzjazm.

Nawet jak akurat nie robiliśmy niczego ważnego, to ludzie z  naszej ekipy przesiadywali u mnie w domu i po prostu spędzaliśmy czas razem – gotowanie, plotki, filmy; zwłaszcza w pandemii. Wiesz, wcześniej pracowałam w fi rmie IT, byłam w kościele, w harcerstwie, w  środowisku motocyklistów, ale w  żadnym z  tych kręgów nie czułam się tak dobrze jak wśród pięknych, tęczowych istot ludzkich z całej Polski. Stały się moją rodziną z wyboru: przestrzenią bezpieczeństwa, bliskości i  wsparcia. Rodzinę biologiczną zawsze odczuwałam jako twór opresyjny, narzucony mi i  obcy, wobec którego mam jakieś zobowiązania, ale bez praw. Pomijam już przemoc, której było mnóstwo w rodzinie, z której wyszłam.

Monika, a kiedy przestałaś być katoliczką?

Ja byłam turbokatoliczką, ale też trochę heretyczką. Miałam 12 lat, gdy wyczytałam gdzieś, że niektórzy zakochują się w osobach tej samej płci. Moja pierwsza myśl była: „Rany, jeśli tak, to jest niesprawiedliwe, że oni nie mogą wziąć ślubu”. Potem w „Teleexpressie” usłyszałam, że w Danii to wprowadzili (a więc to był 1989 rok) i ucieszyłam się bardzo: „A jednak! Jest szansa dla tych osób! Cudownie”.

Ale dopiero gdy miałam 24 lata, pierwsza osoba LGBT wyoutowała się przede mną – przyjaciel z grupy miłośników Tatr – o, widzisz, w środowisku taterników też byłam. Nagle ta abstrakcja z  telewizji, gdzie słyszałam chyba tylko, nie wiem, o  Freddiem Mercurym albo o Eltonie Johnie – zeszła na ziemię i zapukała do mnie. Oto jest przede mną żywy gej i to jest zwykły chłopak. A wyoutował się po próbie samobójczej. Chciał się otruć, bo zorientował się, że jest tym, o czym ojciec i bracia mówią z najwyższą pogardą. To był mega wstrząs. I rosnąca moja świadomość: „Kościół robi coś głęboko złego, wykluczając te osoby. I w ogóle gdzie one są, dlaczego ja dotąd nikogo nie znałam, skoro znam tylu ludzi?”. Mówiłam księżom, że to jest złe, że trzeba zmienić. To samo z prawami zwierząt; w tym roku będzie 30 lat, jak jestem wege. Feministką też już wtedy byłam, choć miałam mgliste pojęcie, czym jest feminizm; ale instynktownie, a raczej naocznie, w domu i na świecie widziałam, kto komu jest podporządkowany i  że to niesprawiedliwe. Mówiłam to duchownym, a oni traktowali mnie… no, jak trochę, nie da się inaczej tego ująć, jebniętą po prostu. Nikt ze mną w poważną rozmowę nie wszedł. Parę lat łudziłam się, że mogę kościół reformować od wewnątrz, ale w końcu doszłam do wniosku, że na realną zmianę nie ma szans. Więc wzięłam z kościołem rozwód. Natomiast rozwód z Bogiem nastąpił, gdy urodziłam Alana. Miałam cesarkę, nie bolało tak bardzo, ale słyszałam wtedy potworne krzyki innych cierpiących kobiet. Poczułam, że skoro każde nowe życie istnieje za cenę takiego bólu niewinnych osób, to ktoś, kto to wymyślił, nie mógł być miłosierny i sprawiedliwy. Więc albo ten Bóg jest sadystą, albo wcale nie jest wszechmocny. Zło, którym jest cierpienie, wpisane w  samą istotę egzystencji, rozwaliło mi koncepcję Boga. Dziś jestem agnostyczką. Może Boga nie ma, może jest, ale na pewno nie taki, jak w Biblii: mściwy, próżny, zazdrosny i okrutny ojciec, szczególnie dla swoich córek.

To teraz wróćmy do czasów Lambdy, która angażuje cię całkowicie, ale jednak poznajesz Norę.

Chwilę wcześniej była jeszcze jedna ważna rzecz. Po orzeczeniu pseudo-Trybunału z 22.10.2020 wybuchły strajki kobiet, i my jako Lambda oczywiście się zaangażowaliśmy. Więcej: zapewniałyśmy organizacyjny know-how, bo to my mieliśmy rozpykane, jak się robi marsze przez miasto na kilka tysięcy ludzi. Poznałam jednego faceta – ach, jaki fajny! I wyraźnie mną zainteresowany. Alicja, laska z naszej ekipy, mówi do mnie: „Czemu ty się nie weźmiesz za niego? Przecież on jest idealny dla ciebie. Bystry, idealista, pracowity” itd., itd. Ja: „Tak, prawda, i lubi Alana, i jest ogarnięty, i troskliwy”. A Alicja: „I jeszcze jaki męski!”. Wtedy mi coś kliknęło w głowie – on jest za męski dla mnie! Rozumiesz? Zatrybiłam, że mi nigdy nie podobali się typowi stuprocentowi faceci, najwyżej osoby okołofalliczne, że tak powiem. Androgyniczność, bycie gdzieś na granicy płci, to są moje rejony. Wygrzebałam z pamięci, że dziewczyny takie też zawsze mi się podobały, np. Trinity z „Matriksa”, że już mając 7 lat lubiłam oglądać kobiecą nagość w artystycznych aktach; a ciała mężczyzn nie bardzo mnie interesowały. Ale nigdy nie weszłam z kobietą w relację erotyczną. Miesiąc później zjawiła się Nora, dziewczyna transpłciowa. Zakochałam się z  wzajemnością po raz trzeci w życiu, a po raz pierwszy w kobiecie. Nora jest przed tranzycją, ale ja wiem, że to ciało mnie pociąga, jakie by ono nie było; bo to jest ciało tej, którą kocham. Będę je pieścić dalej, a zmiana, która może nastąpić, nie ma znaczenia. Liczy się nie to, co w majtkach, a to, co w sercu. Pojawią się kobiece piersi, proszę bardzo, właściwie nie mogę się doczekać. Bo one mentalnie tam już są, widzę je oczami duszy i współodczuwam dysforię. Generalnie jestem hiperempatką, emocje z  otoczenia odczuwam na 200%, tak jakbym nie miała skóry.

Jak się poznałyście?

Moja chata pełni funkcję hostelu interwencyjnego LGBT+ pod wezwaniem Lady Gagi, mnóstwo ludzi u mnie pomieszkuje, np. Sam, którego rodzice… no, może to przemilczę. Nora miała nieodwzajemnionego krasza na Sama, drugiego grudnia przyszła posiedzieć, została na noc, potem na dzień i na noc itd. Była coraz smutniejsza. Któregoś dnia wtuliła się we mnie tak mocno, że też ją przytuliłam – i  tak cały wieczór. Jestem freehugsiarą, bez seksu mogę latami, ale bez przytulania nie przetrwam dnia. Nazajutrz znów się przytulałyśmy i Nora, dotąd milcząca, zaczęła mówić. Nie mogłyśmy przestać gadać, ileś nocy do rana, odkrywałyśmy podobną wrażliwość na mnóstwo rzeczy. Potem całowałyśmy się, później jeszcze bardziej i jakoś tak samo poszło. Byłam w szoku. Bo wiesz, ja wcześniej walczyłam z tą swoją heteroorientacją, naprawdę. (śmiech) Całowałam się z dziewczynami na Marszach Równości, w HaHu w Poznaniu, do hitu „I kissed a girl and I liked it”. To jest miła forma kontaktu międzyludzkiego – i  nic więcej. Sam krasz nie wystarczy, żeby erotyzm się we mnie uruchomił; musi być dwustronna więź z jakimś X-faktorem.

Nora jest przecudną istotą, jest vulnerable – Alan nazwał to: „Nora jest kruchliwa”. Jest socjalistką wolnościową (czy coś), lubimy rozkminy na każdy temat, czy to ekonomia polityczna, teorie osobowości, czy harce Koty, którą przygarnęłyśmy. Mnie kręci to, że tak młoda osoba cytuje „Władcę pierścieni”, „Dzień świra” i Monty Pythona. Ona cieszy się, że lubię monolog Otisa Skryby, muzykę King Crimson, Pink Floyd oraz fakt, że bohater tech-thrillera „Mr. Robot” używa Linuksa, tak jak i my. To ważne w  związku, by systemy były kompatybilne. (śmiech) Obie robimy surrealistyczne i słowoanalityczne żarty, które nie wszyscy łapią. Nora gra na werblu w protestowej ekipie Harmi-Drum, pięknie śpiewa, komponuje niesamowitą muzykę elektroniczną, gra solówki na gitarze elektrycznej.

Chciałem jeszcze zapytać o Kaję Godek. Czeka cię proces?

Tak, akt oskarżenia wpłynął do sądu. Chodzi o moje wystąpienie pod szczecińskim biurem PiS-u, 22 października, w  dniu wyroku Trybunału. Ona wtedy wrzuciła na fejsa słodką fotkę ze swoim synem z niepełnosprawnością. Wkurzyłam się, bo wiem, że życie matki dziecka specjalnej troski rzadko jest słodkie, jest ciężką orką, a rząd ma nas w dupie. Ordo Iuris ma miliony budżetu, za które można by zmienić życie masy dzieci. No i cóż, powiedziałam do megafonu: „Godek, ty szmato, ty kurwo”. Ludzie z prawicy to nagrali, TVP miał nius, a ona zapowiedziała, że zrobi mi sprawę. Przeprosiłam, ale nie ją, tylko seksworkerki, które nie zasługują na to, by je porównywać do Godek.

Zresztą, prokuratura toczy przeciw mnie trzy postępowania, typu „podżeganie do ataku na kościoły” – a mówiłam tylko, by się przestali użalać, że aktywiści weszli do poznańskiej katedry, podczas gdy oni nam od zawsze wszędzie włażą, do szpitali, szkół, do łóżek. Uważam, że póki kościół ma wpływ na życie publiczne, nie będzie żadnej równości. Oni nie odpuszczą, trzeba im ten wpływ odebrać.

Przy takich poglądach – masz jakiś wspólny język z rodzicami?

Skąd! Kontaktujemy się tylko w sprawach praktycznych. Oni wierzą w to, co słyszą o mnie w TVP i mówią, że Godek jest wspaniałą osobą. Na Czarny Protest w  2016 r. mój ojciec, członek PiS-u, przyszedł jako przeciwnik. Ja przemawiałam – m.in. że sterylizację zrobiłam w Niemczech – a on stał i modlił się z różańcem w dłoni. To był mój coming out z tej sterylizacji przed nim. A po pierwszym Marszu Równości w Szczecinie mama do mnie dzwoni i mówi, że widziała w telewizji, że był Marsz, i pyta: „Ty miałaś coś z  tym wspólnego?”. „Tak, mamo, zorganizowałam ten Marsz”. Po Białymstoku powiedziała, że ma nadzieję, że następnym razem dostanę lepszy wpierdol, „to może zmądrzejesz”. O  związku z  Norą nie wiedzą, but I don’t care. [/restrict]