BARTŁOMIEJ BOBROWSKI od 19 lat jest aktorem Teatru Narodowego w Warszawie. Po godzinach wciela się w GRAŻĘ GRZECH, melancholijną drag queen z brodą. Dlaczego kiedyś ukrywał homoseksualną orientację? Jak Graża wpłynęła na jego życie i dlaczego jest tak… niewygodna? Rozmawia Karol Górski, znany również jako drag queen Hiacynta

 

 

Powiedz mi, czy wywiad będzie z Bartkiem czy z Grażą?

A jak wolisz?

Graża jest moim hobby. To nie jest mój pomysł na życie. Ale jeśli przygotowałeś cały wywiad pod Grażę…

„Nie, nie, nie, nie, nie, nie”, jak śpiewała Beata Kozidrak. (śmiech)

(śmiech) Ja myślę, że przede wszystkim Bartek. Tak czuję. Ale zobaczymy, co wyjdzie.

Trochę popsułeś mój plan, bo chciałem na początku powitać pierwszą grzesznicę polskiego Instagrama. Pamiętasz, ile razy byłeś banowany jako Graża Grzech?

To jest bardzo dziwna historia, bo tak naprawdę, to do dziś nie wiem, co się wydarzyło…

Nudesy szły? Przyznaj!

Na oficjalnym profilu były tylko pośladki. W prywatnych wiadomościach… Niech prywatne wiadomości zostaną prywatnymi. (śmiech) W każdym razie Instagram usunął to konto bez żadnego ostrzeżenia. Nie wiem, co przeskrobałem i czy w ogóle coś przeskrobałem, czy parę osób się skrzyknęło i postanowiło mnie zgłaszać. Podobno tak też można kogoś uśmiercić na Instagramie.

Masz wrogów?

Mam nadzieję, że nie. To tylko jedno z przypuszczeń. Ale było mi trochę szkoda, bo zbliżałem się do pięciu tysięcy followersów i tam znajdowała się cała historia Graży od początku, od tych pierwszych krzywych makijaży. To był taki pamiętnik, bo nie kasowałem żadnych wpisów, żadnych zdjęć, nawet takich, które po dwóch latach wydawały mi się śmieszne albo brzydkie. Odwoływałem się, pisałem listy do Instagrama: „Dlaczego mi to robicie?”.

„Szanowny Instagramie…”.

Coś w tym stylu. Ale nie było odzewu. Po zamknięciu pierwszego konta założyłem drugie, które również mi zablokowano, również bez podania przyczyny. Machnąłem ręką i otworzyłem trzecie, które mam do dziś. Ale w międzyczasie…

…przywrócili poprzednie.

Tak. Odblokowano mi to drugie i też nie wiadomo dlaczego. Powstał chaos, bo Graża miała dwa konta i musiałem tłumaczyć ludziom, o co chodzi, chociaż sam do końca nie wiedziałem.

Zanim zostałeś Grażą, to najpierw zostałeś aktorem. Tym zajmujesz się od prawie 20 lat. To było twoje marzenie z dzieciństwa?

Chyba jednak trochę przypadek… Nauczycielka języka polskiego w liceum zabrała nas do Teatru Nowego w Poznaniu na sztukę „Czerwone nosy”, która opowiadała m.in. o trupie aktorów. Typowo klasowe wyjście, ale spektakl bardzo mi się spodobał. I tak w tym teatrze zostałem. Nawet chodziłem tam na wagary. Wtedy jeszcze nie było komputerów, więc pomagałem paniom z Biura Obsługi Widza. Zamiast drukowanych biletów były książeczki z biletami i trzeba było je opieczętować datą. Czarna robota, którą robiłem. Albo naklejałem adresy na koperty, w których one wysyłały do widzów repertuar. W zamian za to dostawałem wejściówki na różne spektakle. Dużo czasu tam spędziłem.

I zdecydowałeś się tam zostać jeszcze dłużej.

Postanowiłem spróbować sił na egzaminach do szkoły aktorskiej. Oczywiście byłem przekonany, że za pierwszym razem mi się nie uda, bo do szkoły teatralnej strasznie trudno się dostać. Nie miałem też szczególnie dużo czasu, żeby się przygotować. Przygotowałem minimum tekstów – jakąś prozę, wiersz i piosenkę. Pojechałem zdawać do Warszawy. Tylko do Warszawy. Często kandydaci na aktorów zdają do wszystkich możliwych szkół, żeby zwiększyć swoje szanse. Ja chciałem tylko zobaczyć, jak to wygląda, z czym to się je.

I za rok się bardziej postarać.

Właśnie. A Warszawa miała najmniej tekstów do przygotowania, dlatego właśnie ją wybrałem. Bo raczej myślałem o Krakowie, ale tam było tak dużo materiału do przygotowania, że bym nie zdążył. I tak z etapu na etap przechodziłem dalej. Ku mojemu wielkiemu zaskoczeniu dostałem się.

Do Akademii Teatralnej w Warszawie.

Wtedy to jeszcze była Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna. W trakcie tych czterech lat, gdy się w niej uczyłem, stała się akademią.

Czułeś przez cały czas, że to jest twoje miejsce, że to jest to, co chciałeś robić? Czy może miałeś takie momenty, że to jednak nie dla ciebie?

Ja mam takie momenty do dzisiaj. (śmiech) Myślę, że to się wszystko trochę za szybko stało. Szkoła teatralna okazała się dosyć stresującym miejscem. Przetrwałem egzaminy wstępne, ale potem każdy dzień był jak kolejny egzamin. Trzeba było wyjść na środek sali, przed innych ludzi i pokonywać wstyd. To było ciężkie. Jak terapia szokowa, bo ja jestem dość wstydliwą osobą, a wtedy byłem bardzo wstydliwą. Pamiętam, że dużo mnie kosztował pierwszy rok. Zwłaszcza, że – nie wiem, jak teraz to wygląda – pierwszy rok był selekcyjny i w jego trakcie jeszcze parę osób odpadało, gdy profesorowie uznawali, że ktoś się jednak nie nadaje. Stres był duży, bo jak człowiek już się dostał, to za wszelką cenę chciał się utrzymać. Potem z każdym kolejnym rokiem było łatwiej i pojawiały się momenty pierwszych satysfakcji, że coś się udało. Człowiek zaczynał powoli rozumieć, na czym ten zawód polega.

Powiedziałeś kiedyś, że najbardziej lubisz takie role z pogranicza – między życiem a śmiercią, między kobietą a mężczyzną…

Tak.

Tak było zawsze czy dopiero później zorientowałeś się, że to lubisz?  

Przez lata człowiek zbiera doświadczenia, próbuje różnych rzeczy, dostaje różne propozycje i mierzy się z różnymi rolami. W pewnym momencie uświadomiłem sobie, że najlepiej się czuję w rolach „pomiędzy”, tak jak powiedziałeś. Jakieś zjawy, duchy, nie wiadomo, czy osoba realna, czy wymyślona przez kogoś, czy kobieta, czy mężczyzna, czy jeszcze ktoś inny, ktoś pomiędzy. Im więcej było takich nietypowych składowych, tym więcej frajdy sprawiało mi pracowanie nad rolami i wydawało mi się, że wtedy odkrywam ciekawsze rzeczy. Tak narodziła się Graża. Z satysfakcji, jaką odnalazłem w takich rolach. Graża przecież też nie jest kobietą, tylko tworem spomiędzy światów. Bawiąc się w Grażę Grzech, nie dążę do pełnej iluzji. Podoba mi się łączenie cech kobiecych i męskich, bawienie się tym miksem, sprawdzanie, jaka mieszanka wybuchowa może z tego wyjść. To mnie najbardziej w tym kręci.

Czy fakt, że jesteś gejem, jakoś wpłynął na to, że nieoczywiste role są ci bliższe?

Myślę, że tak, choć pewnie nie jest to kluczowe. To raczej wynika z tego, jaką osobą jestem. Chodzi o moją wrażliwość, która pomaga mi się w takich rolach odnaleźć. A może nawet nie chodzi o odnajdywanie się, tylko o frajdę z istnienia w takich światach. Nie powiedziałbym, że lubię takie role i takie zadania właśnie dlatego, że jestem gejem.

Bycie gejem często wiąże się z określonym typem doświadczeń w społeczeństwie, wśród bliskich, a to z kolei może wpływać na naszą wrażliwość, na to, jak postrzegamy świat i ludzi.

Oczywiście. W Akademii Teatralnej miałem taki problem i aktorzy geje często o tym mówią, że wymaga się „pełnej” męskości od kandydatów na aktorów. (śmiech) Nie wiem, jak jest teraz, ale kiedyś niezbyt chętnie widziano ten rodzaj przegięcia, które objawia się zbyt miękkimi ruchami czy pochylaniem samogłosek. Ja bardzo czułem, dawano mi do zrozumienia… Chociaż trudno powiedzieć, czy dawano mi to do zrozumienia, czy to ja sam sobie nałożyłem taki kaganiec. To było dosyć dawno i nie pamiętam. Ale bardzo pilnowałem w Akademii, żeby to nie rzutowało na moją ocenę. Teraz, z perspektywy czasu, wydaje mi się, że to było niepotrzebne. Było w tym coś głupiego i zamykającego. Przyblokowałem swoją wrażliwość, żeby żaden z profesorów nie pomyślał, że jestem za miękki i że w związku z tym nie będę dostawał pewnych ról. Niezależnie od tego, czy wymagano tego ode mnie, czy ja sam sobie to narzuciłem, było to głupie, zamykające, odzierające. Być może byłbym ciekawszym studentem, nie hamując tej wrażliwości czy formy ekspresji.

Bo mówisz, że jako gej w pracy jesteś wyoutowany. Ale rozumiem, że tak nie było zawsze?

Zacząłem się outować pod koniec Akademii, ale głównie wśród kolegów z roku. Nie był to jeden moment, w którym wszem i wobec ogłosiłem, że jestem gejem. To był naturalny proces. Osoby, z którymi się przyjaźniłem, wiedziały. A potem moi przyjaciele mówili swoim znajomym. I jakoś tak naturalnie było wiadomo, że Bobrowski jest gejem. (śmiech)

Pewnie nie byłeś jedynym gejem na roku…

Nie byłem. Ale teraz przypomniałem sobie, że kiedyś jedna z profesorek kazała mi zostać po zajęciach i zapytała, czy jestem gejem – byłem przerażony!

Zaprzeczyłeś?

Przerażony zaprzeczyłem. Wyparłem się siebie. To był ten pierwszy rok, kiedy mi się wydawało, że jeśli się odkryję, to będę na wylocie. Teraz myślę, że mogła zadać mi to pytanie w dobrej wierze – może chciała mi jakoś pomóc. Ale stan przyblokowania i strachu spowodował, że wyparłem się swojej orientacji.

Zaprzeczyłeś i to był koniec rozmowy?

Chyba tak. W każdym razie mam do dzisiaj z nią kontakt i tak jak wszyscy, wie, że jestem gejem i nie ma z tym problemu. Nigdy w teatrze nie spotkałem osoby, dla której byłby to problem. Nigdy. Ani wśród reżyserów, ani wśród kolegów aktorów.

A czy spotkałeś w teatrze osobę, dla której byłoby problemem, że jesteś drag queen?

Też nie. Wręcz przeciwnie. Moje doświadczenie drag queen zostało wykorzystane w jednym ze spektakli w Teatrze Narodowym, w „Zemście nietoperza” w reżyserii Michała Zadary. Tam jest taki akt, który dzieje się na przyjęciu z udziałem szalonych gości. I Michał zaproponował, żebym był wtedy w dragu, na co ja z radością przystałem. Drag mi więc w niczym nie przeszkadza. Koledzy wręcz podpytują, co nowego u Graży słychać, a niektórzy nawet bywali na imprezach dragowych.

Wśród niektórych osób panuje przekonanie, że w teatrze rządzi homolobby.

Bardzo bym chciał, żeby tak było! (śmiech) Ja się pytam, gdzie jest to homolobby, niech ono się do mnie zgłosi i niech zacznę w końcu robić tę oszałamiającą karierę. Czekam, czekam i czekam. I nic. Żadne homolobby się do mnie nie zgłosiło.

A jak to było z twoimi rodzicami?

Z nimi miałem taki prawdziwy coming out.

Jak wyglądał?

Zasiedliśmy na kanapach przy herbacie (śmiech) i nastąpiło objawienie mojej prawdziwej orientacji. Ja mam bardzo dobry kontakt z rodzicami i nigdy przez myśl mi nawet nie przeszło, że zostanę odrzucony. Raczej bałem się tego, że oni będą myśleli, że coś źle zrobili, że będą czuli się winni, że może wyrządzili mi w życiu jakąś krzywdę. Tego rodzaju bzdury. Ale tak się nie stało. Przeczuwali to i świetnie to przyjęli. Wspierają mnie, znają mojego chłopaka, my bywamy u nich, a oni u nas. Jestem szczęściarzem.

Nawet teraz coming outy są trudne. Wtedy pewnie było jeszcze trudniej.

O ile dobrze pamiętam, zrobiłem to dopiero w wieku 30 lat.

Czyli jednak dość późno…

Wcześniej chciałem się więcej dowiedzieć o sobie, a wtedy miałem już taki moment stabilizacji. Ale rzeczywiście trochę to trwało.

Doświadczenie aktorskie, teatralne pomogło ci być Grażą? Pytam o to, bo mam trochę znajomych, którzy pracują w teatrze, i czasami próbuję z nim konsultować pomysły na moje dragowe występy. Okazuje się, że oni często nie czują klimatu sceny dragowej, nie wiedzą, jakimi prawami się rządzi.

Na pewno doświadczenie aktorskie mi pomaga, nawet w takich czysto technicznych kwestiach, gdy trzeba na przykład wiedzieć, jak złapać światło, co jest zmorą występów dragowych, bo rzadko na scenie jest dobre światło. Ja staram się dbać o to, żeby dobrze ustawić reflektory, o ile w ogóle są, żeby cokolwiek było widać. Nie po to się człowiek maluje dwie godziny, żeby potem nic nie było widać. Wielu ludzi jednak myśli, że skoro jestem aktorem, to występy dragowe nie są dla mnie żadnym problemem. To jest zupełnie inny żywioł, zupełnie inna energia niż występy w teatrze. To jest opcja turbo! Występ jest krótki, skondensowany, nasycony, ale doświadcza się wielkiej energii publiczności i dużych emocji. Dla mnie to dwa zupełnie inne światy, choć wydawałyby się podobne.

Mówiłeś już, z czego narodziła się Graża, a pamiętasz ten konkretny moment, gdy stwierdziłeś, że będziesz robił drag?

Jak większość ludzi, którzy w ostatnich latach weszli w drag…

Powiesz teraz o programie „RuPaul’s Drag Race”?

Tak. (śmiech) Oglądałem RuPaula i zobaczyłem Sashę Velour, do której mnie wszyscy ciągle porównują, ale w ogóle mi to nie przeszkadza. Wtedy pierwszy raz poczułem, że drag to coś więcej niż wygłupy, śmieszna peruka i przesadny makijaż. Poczułem, że to sztuka. To mnie zainspirowało. Okazało się, że drag może być interesujący estetycznie, emocjonalnie, a dodatkowo jeszcze mieć głębszy przekaz.

Pomyślałeś „OK, zrobię to!” – co było dalej?

Przede wszystkim zacząłem bywać w różnych miejscach, chciałem zobaczyć, jak to wygląda w Polsce na żywo. To oczywiście nie był pierwszy raz, gdy widziałem dragowe występy, bo jak byłem młody, to zdarzało mi się je widzieć w klubach. Ale wtedy jakoś mnie to nie kręciło. Z lat 90. pamiętam tylko, że podobała mi się Lola Lou, która śpiewała na żywo. Nie wiem, co się z nią teraz dzieje. Ale gdy postanowiłem zająć się dragiem, to zacząłem chodzić do klubów, przyglądać się. Nawiązywałem kontakty i poznawałem ludzi. Tak doszło do pierwszych występów.

Ile to trwało? Od czasu chodzenia po klubach do pierwszego występu.

Parę miesięcy. Najpierw ruszył Instagram, gdzie dokumentowałem swoje pierwsze próby makijażowe i pierwsze stylizacje. A debiut miałem bardzo fajny, bo zgłosił się do mnie zespół Polpo Motel, czyli Olga Mysłowska i Daniel Pigoński, który znałem z różnych prac w teatrze. Zaprosili mnie, bym jako Graża wystąpił podczas ich koncertu. Robiłem chórki i czytałem fragmenty „Melancholii” Kępińskiego. To był pierwszy występ Graży. A pierwszy raz w przestrzeni publicznej pojawiłem się na imprezie z okazji wręczenia nagród NYX Face Awards. Zaproszenia dla kilku drag queens załatwił Adelon, który znalazł się w finale tego konkursu. Lokowanie produktu! (śmiech)

Nie szkodzi, mów.

NYX i MAC Cosmetics to są dwie firmy, które w Polsce wspierają i zapraszają drag queens na różne imprezy. MAC ma nawet serię szminek Viva Glam, z których cały dochód jest przeznaczany na MAC AIDS Fund – fundację wspierającą osoby żyjące z HIV i chore na AIDS. Można sobie myśleć, że wielkie koncerny cię wykorzystują, ale ja to doceniam, zwłaszcza w naszym dziwnym kraju.

I w tym dziwnym kraju Graża zaliczyła udany debiut i tak połknąłeś bakcyla.

Potem w krótkich odstępach zdarzyło mi się kilka występów w różnych miejscach, między innymi w ramach imprez Glitter Confusion i Whatever Queer Festival w klubie Pogłos. Miałem szczęście do fajnych miejsc i fajnych ludzi.

Pytałem o kolejne etapy w tworzeniu Graży i trochę się po tym temacie prześlizgnąłeś. Po chodzeniu do klubów od razu przeszedłeś do pierwszego występu. A chciałbym wiedzieć, co było pomiędzy. Jak się uczyłeś makijażu?

Oczywiście zapisałem się na uniwersytet YouTube, gdzie, jak wiadomo, można nauczyć się wszystkiego. To była metoda prób i błędów, odwzorowywanie tutoriali.

Mówiłeś, że pierwsze makijaże były trochę krzywe.

Do dzisiaj są. (śmiech)

Nie widać!

Bo człowiek uczy się na błędach, poznaje swoją twarz. Mój makijaż cały czas ewoluuje w poszukiwaniu najlepszej wersji.

Lubisz go robić?

Bardzo! O ile nie muszę się spieszyć na jakiś występ. To mnie bardzo relaksuje. Prawie jak medytacja! Uspokajam się, odpływam myślami, jestem skupiony.

Od razu wiedziałeś, jak Graża Grzech będzie wyglądała, jaką będzie postacią, jaki będzie miała charakter?

Na początku to miała być taka Grażyna z lat 80.

To trochę nie wyszło… (śmiech)

Nie, bo ten projekt ewoluuje. To nawet nie było tak, że postanowiłem być drag queen, bo to ani nie jest mój pomysł na życie, ani sposób zarabiania pieniędzy. To po prostu ekscentryczne hobby starszego pana. (śmiech) Ale zastanawiałem się, dlaczego ona w tym momencie mojego życia tak wystrzeliła. Prawdopodobnie chodzi o kryzys wieku średniego. (śmiech) Druga możliwa przyczyna to odreagowanie rządów PiS. (ponury śmiech) Cały czas szukam tożsamości Graży, pytam, kim ona jest. Tak jak mówiłem, nie dążę do pełnej iluzji, podoba mi się łączenie cech męskich i żeńskich, nie golę brody, nie wstawiam sztucznych piersi, podoba mi się ta hybryda. Coraz częściej myślę, że ja być może wcale nie jestem drag queen, tylko drag queer. Ta męskość i kobiecość faluje. Czasami podoba mi się, jak to jest bardziej męski twór, a czasem, jak jest bardziej kobiecy. Graża zrzuca kolejne skóry i przeistacza się w coś nowego. Może Graża kiedyś nie będzie Grażą, tylko kimś zupełnie innym. Może zmienię pseudonim…

Mówisz, że znaczenie miała też atmosfera związana z rządami PiS. Przypomniał mi się twój występ w Poznaniu, kiedy wykonałeś piosenkę „Jeszcze w zielone gramy”. To był mocny manifest polityczny, chyba po pamiętnym Marszu w Białymstoku.

Strasznie mnie to poruszyło i wtedy rzeczywiście czułem potrzebę przełożenia moich emocji na występ. Ten jeden jedyny raz się tak zadziało, bo generalnie Graża jest taka melancholijna, tak by się przechadzała ze smutną miną po scenie do wolnych piosenek, machała rączką… Ale ten jeden raz czułem, że chcę zrobić coś takiego.

Weszła na scenę Graża Bojowniczka o Wolność!

Jak widać Graża jest używana w różnych celach i z różnych pobudek. I zmienia się zależnie od moich nastrojów i przemyśleń.

Jak twoja rodzina zareagowała na wieść, że jesteś drag queen? Albo drag queer.

Jakby to powiedzieć… Bez entuzjazmu. Moja mama mówi: „No, fajna ta Graża, fajna, ale ja się tak o ciebie boję!”. Boi się, że jak będę latał na tych obcasach, to mi ktoś zrobi krzywdę. Trudno jej się dziwić, bo żyjemy w takim, a nie innym kraju. Ale uspokajam ją, że aż tak nie biegam w tych szpilkach po mieście.

Tylko jeździsz taksówkami.

(śmiech) Tak. I występuję w miejscach, które są przyjazne tego typu ekspresji.

A twój chłopak?

Nie jest szczęśliwy. Pamiętam, jak kiedyś rozmawialiśmy. Powiedziałem, że mój chłopak nie jest zachwycony, że jestem drag queen. Odpowiedziałeś, że twój też nie.

Tekst z nr 85 / 5-6 2020.

Digitalizacja archiwum „Repliki” dzięki wsparciu finansowemu Procter & Gamble.

Tekst: Remigiusz Ryziński

Program „RuPaul’s Drag Race”, którego dziesiąty sezon właśnie oglądamy, stał się fenomenem. RuPaul, dwumetrowa czarna drag queen, wprowadziła niszową kulturę drag do mainstreamu. Pracowała na to 30 lat

 

W marcu ruszył dziesiąty sezon „RuPaul’s Drag Race”, ma publiczność liczoną w milionach. Sam RuPaul w tym samym miesiącu otrzymał gwiazdę na słynnej hollywoodzkiej Alei Sławy. Nigdy wcześniej drag queen nie dostąpiła tego zaszczytu. Nigdy wcześniej program oparty na subkulturze drag nie odniósł takiego sukcesu. Nie zacznę od uczonego wstępu o tym, na czym subkultura drag polega i że już teatr grecki, teatr szekspirowski, japoński teatr kabuki itp. Mamy rok 2018 i jesteśmy w czasopiśmie LGBT – kto nie wie, niech się sam doszkoli. Dość powiedzieć, że mimo tej historii do niedawna subkulturę drag otaczały stereotypy, niezrozumienie i pogarda. Przyjazny stosunek do „przebierańców” nie należał do dobrego tonu nawet wśród niemałej rzeszy ludzi LGBT. Ci „normalni”, „męscy” i „niebudzący skojarzeń” geje nierzadko demonstracyjnie okazywali niechęć. Ru zreformował tę mentalność. Jej relikty wciąż żyją (również w Polsce), ale odchodzą do lamusa. Dzięki RuPaulowi drag stał się cool. RuPaul wyprowadził drag queens z niszy i wprowadził je do mainstreamu. Dziś coraz częściej z drag queens, zjawiska wyrosłego z kultury LGBT, jesteśmy po prostu dumni.

RuPaul’s CV

Żeby być cudowną drag queen, trzeba mieć, jak mówi RuPaul, cztery cechy: charisma, uniqueness, nerve & talent (charyzmę, oryginalność, przebojowość i talent). Ale on sam ma jeszcze piątą, bez której dawno by przepadł: wytrwałość. Nieprawdopodobną. Zaczynał w połowie lat 80. Na triumf musiał czekać ponad 30 lat. RuPaul Charles urodził się 17 listopada 1960 r. w San Diego (Kalifornia). Będzie gwiazdą, bo nie ma na świecie drugiego skurwysyna, który tak by się nazywał – powiedziała ponoć jego mama, nadając mu nietypowe imię. Gdy Ru miał 7 lat, rodzice się rozwiedli, gdy miał 15 – przeniósł się ze starszą siostrą do Atlanty (Georgia) i tam rozpoczął dragqueenową karierę. Do Nowego Jorku ruszył w 1984 r., ale po pół roku wrócił. Falstart, porażka. Trzy lata później spróbował znowu i tym razem się udało. W 1989 r. mignął na kilka sekund w teledysku B’52s „Love Shack”, zdobył także tytuł alternatywnej Królowej Manhattanu. Po czterech kolejnych latach wydał debiutancki singiel „Supermodel”, który dotarł do Top 40 Billboardu. Jego kariera nabrała tempa, nagrał duet z Eltonem Johnem – dyskotekową wersję jego hitu z lat 70. „Don’t Go Breakin’ My Heart”. Znów sukces. W 1995 r. jako pierwsza drag queen w historii RuPaul podpisał kontrakt z kosmetyczną firmą MAC (Skoro wielki czarny mężczyzna może wyglądać tak dobrze, to co dopiero zwykłe kobiety?). Rok później dostał na kanale VH1 własny talk show, w którym gościł takie gwiazdy, jak jego ukochana Diana Ross a także m.in. Cyndi Lauper, Nirvana, Backstreet Boys oraz królowa wszystkich drag queens – Cher. Po dwóch sezonach i stu odcinkach program zszedł z anteny w 1998 r. Mimo wydawania kolejnych płyt (do dziś ma ich na koncie 11) i grania kolejnych (drugoplanowych) ról w filmach gwiazda RuPaula zaczęła na przełomie wieków blednąć. Ale nie po to jest się fierce bitch, by łatwo rezygnować, prawda? Ru przetrwał chude czasy i całą dekadę później, w wieku 48 lat, zaczął zdjęcia do swego autorskiego programu „RuPaul’s Drag Race” – w warunkach niemal garażowych, dla tęczowego kanału telewizyjnego LOGO, który publiczność miał tak mikroskopijną, że… nie był brany pod uwagę w badaniach oglądalności. Pierwszy odcinek ujrzał światło dzienne na początku 2009 r. Reszta jest historią.

RuPaul’s Show

„RuPaul’s Drag Race” stał się kulturowym fenomenem. Ru wykorzystał znaną formułę talent show, ale mocno ją „zrupaulizował”. Kilkanaście drag queens walczy o tytuł królowej dragu – najlepsza otrzymuje 100 tys. dolarów nagrody (początkowo było to tylko 20 tys.) i przepustkę do sławy – choć program okazał się tak popularny, że tak naprawdę sławę i wiążące się z nią występy oraz honoraria zyskują również „dziewczyny”, które zajmują dalsze miejsca. Uczestniczki pokazują się w kolejnych kreacjach zgodnych z zadanym przez Ru tematem – np. glamour starego Hollywood, albo ikoniczne stylizacje Madonny – i własnoręcznie uszytych (!). Muszą też wykazać się talentem aktorskim (odgrywają scenki), tanecznym, oratorskim oraz umiejętnością readingu, co w slangu dragqueenowym oznacza inteligentne obśmiewanie konkurentek, tudzież zdolnością parodiowania ikon LGBT (snatch game). Do ostatecznego pojedynku na lip sync („śpiewanie” z playbacku) stają w każdym odcinku dwie królowe, które wypadły najgorzej. Jedna z nich odpada. Ru podejmuje decyzje samodzielnie, ale ma do pomocy jury, w którym zasiadają goście-celebryci (m.in. Christina Aquilera, Debbie Harry z Blondie, Chaz Bono, Pamela Anderson) oraz stali bywalcy – wśród nich ukochana przyjaciółka Ru – Michelle Visage, bezkompromisowa diva w każdym calu.

Całość okraszona jest charakterystycznym, złośliwym, ale mimo wszystko ciepłym humorem, a Ru nigdy nie zapomina o społecznym wymiarze show: gdy pokazuje konkurentkom ich zdjęcia z dzieciństwa i pyta, co powiedziałyby temu młodemu chłopcu dziś – łzy wzruszenia leją się po obu stronach ekranu. Emancypacja w stylu mamy Ru ma nieprawdopodobną siłę. Przy okazji poznajemy unikalny język królowych: shady bitch to zdzira, która umie rzucić ostrym, ale błyskotliwym tekstem, fishy bitch to królowa, która wygląda idealnie jak kobieta, tucking to schowanie penisa i jąder w kroku tak, by nie było widać wybrzuszenia itd. RuPaul też ma swoje stałe wyrażenia, które weszły już do antologii gejowskiego słowniczka. Królowej, która odpada, mówi nie „Go Away”, ale „Sashay Away” (nie „Odchodzisz”, tylko „Odchodzisz z gracją, baletowym krokiem”). Zamiast „Congratulations”, mamy „ConDRAGulations”. Do walki Ru zagrzewa słowami: Gentlemen, start your engines, and may the best woman win („Ruszajcie, panowie, i niech zwycięży najlepsza!”), kłopoty danej królowej anonsuje słodko: I’m sorry, my dear, but you are up for elimination („Przykro mi, kochana, ale jesteś na wylocie”) a na koniec każdego odcinka wpada w świadomy sentymentalizm, rzucając If you can’t love yourself, how in the hell can you love somebody else? Can I get an Amen in here? („Jak do diabła miałbyś kogoś pokochać, jeśli wpierw nie pokochasz się siebie samego? Zgoda co do tego?”)

RuPaul’s Queens

Zwyciężczynią pierwszego sezonu, zwanego „zagubionym”, bo powstawał, jak wspomniałem, w warunkach niemal amatorskich i jest dziś trudniej dostępny, była Bibi Zahara Bonnett. W drugim błyszczała młodziutka Tyra Sanchez (przystojny facet, przepiękna drag queen), która w zeszłym roku występowała w warszawskim Glamie. Sezon trzeci to przede wszystkim zjawiskowa Raja. Sharon Needles, zwyciężczyni sezonu 4, ze swoją skłonnością do makabry, wniosła drag na nowy poziom. Niepozorna Jinkx Monsoon pobiła konkurentki inteligencją w sezonie 5. W szóstce pojawiła się bodaj najsłynniejsza z ponad 100 uczestniczek: Bianca del Rio, mistrzyni standupu, która błyskotliwą ripostą byłaby w stanie powalić chyba samego Einsteina. Sezon siódmy wygrała pewna siebie Violet Chachki z talią, której nie powstydziłaby Jane Fonda (nawet w czasach, gdy była królową aerobicu). W ósmym prym wiodła Bob the Drag Queen, a w dziewiątym – intelektualistka Sasha Velour, która pokazała, że w dragu chodzi nie tylko o piękny wizerunek, ale też i o piękny umysł. Do tego cały korowód królowych, które nie zwyciężyły, ale i tak zapadły w pamięć. Chad Michaels odgrywał Cher lepiej niż sama Cher. Latrice Royale, dziewczyna rozmiaru XXXL, miała też wielkie serce – została Miss Publiczności. Detox z ustami, przy których Mick Jagger to pikuś, Coco Montrese i jej walka na śmierć i życie z Alyssą Edwards, śpiąca królewna Pearl, która jako jedyna postawiła się samemu RuPaulowi, wariatka Katya, która mówiła z rosyjskim akcentem (choć nie ma nic wspólnego z Rosją), zakręcona Alaska, która prywatnie jest chłopakiem Sharon Needles, Kim Chi, która porażała oryginalnością kreacji i która… jeszcze nigdy nie spała z facetem, Naomi Smalls o twarzy piękniejszej od Naomi Campbell i nogach dłuższych od Tiny Turner, Valentina, śliczna jak latynoska wersja Kena, która nie nauczyła się lip syncu, Willam z ciałem jak z gejowskich fantazji, który musiał odpaść, bo złamał reguły programu: wyszło na jaw, że w czasie zdjęć „wpadał do mnie do hotelu mąż na bzykanko”, Milk, czyli skrzyżowanie drag queen z futurystycznym klownem, Phi Phi O’Hara, która strzelała fochy, Shangela, która uczyła się dragu na oczach widzów… Program stał się tak popularny, że sezon 9. gościnnie otwierała sama Lady Gaga. Powstały też „bonusy” – seria „Untucked” czyli za kulisami głównego wyścigu, oraz „All Stars”, gdzie rywalizują najciekawsze gwiazdy poprzednich sezonów. Warto jednak dodać, że „RuPaul’s Drag Race” nie zyskał szybkiej aprobaty ani krytyków, ani telewizyjnej branży. Na Emmy (telewizyjnego Oscara) RuPaul musiał czekać aż 7 lat od premiery – gdy brak nagrody powoli stawał się już nie tylko skandalem, ale też dowodem na homofobię branży. Dziś Ru ma na koncie dwie Emmy.

RuPaul’s Credo & RuPaul’s Look

I bardzo ustabilizowane życie osobiste. Od 24 lat jest z tym samym facetem, Georgesem LeBarem, malarzem, który posiada rancho w stanie Wyoming. W 2017 r. po cichutku wzięli ślub. Ru jest jak matka – mądra i rozsądna. Wychowuje dzieci i wypuszcza je w świat. Powtarza, że program jest platformą, od której można się odbić do kariery. Znane z ciętego języka, autoironii, dystansu i żartu sypanego jak z rękawa, królowe, które zwykle doświadczyły w życiu piekła uprzedzeń, kroczą pod wiatr i wygrywają z przeciwnościami losu. Drag jest też polityczny (Bardzo, bardzo polityczny – bo pokazuje, że nie mamy jednej ustalonej tożsamości). W ostatnich wyborach prezydenckich RuPaul popierał Hillary Clinton. Z całą mocą potępia Donalda Trumpa. Jaką drag queen jest Ru? Należy do typu pageant queens, co znaczy że wykorzystuje atrybuty realności kobiecej – tyle, że wypartej do rejestrów niemalże nierzeczywistych. Pomyślcie o Violettcie Villas. Wszystko musi być duże i wyraziste. Jeśli do tego dodamy, że Ru ma 194 cm wzrostu… Mathu Andersen wykonuje makeup, układa włosy i dobiera kreacje Ru od ponad 20 lat. W makijażu Ru nie ma groteski, tylko podkreślone kobiece piękno. Ru goli brwi. Jego usta mają zawsze naturalną linię. Włosy – ogromne, wysokie pod sufi t, najczęściej w platynowym blondzie, nigdy nie czesane na gładko, nigdy krótkie. Jedną z bardziej charakterystycznych fryzur Ru jest tzw. mohawk, czyli irokez. Jeśli chodzi o strój, to RuPaul czerpie inspiracje z klasyki i z drogich domów mody: Yves Saint Laurent, Dior, Givenchy, Valentino i Chanel. Czasem jednak przeskakuje do awangardy: Jean-Paul Gautier, Alexander McQueen, Galiano czy Vivienne Westwood. Zasady, mówi Ru, są proste: dobierz swój kolor i materiał, który nie tylko pasuje do figury, ale jest też przyjemny, nigdy nie zakładaj niewygodnych butów, znajdź swój styl i trzymaj się go konsekwentnie. Proste! Ru ma wiele recept na życie. Np. „dekalog” pod hasłem „Nigdy przenigdy”, przykładowo: Butów, które nosisz na siłowni, nigdy nie zakładaj na inne okazje, nigdy nie zakładaj koszulki reklamującej minione eventy, nigdy nie zakładaj więcej niż jednego logo, nigdy nie zakładaj za dużych ubrań aby ukryć nadwagę, one sprawiają, że jest jeszcze bardziej widoczna itp. Pierwsze kroki w dragu? Podstawowe zasady Ru: 1. Wybierz imię, które pasuje tylko do ciebie, coś sprytnego i nieskomplikowanego, 2. Zawsze zakładaj sztuczne rzęsy, 3. Nie mieszaj garderoby męskiej z żeńską, 4. Zawsze nakładaj makijaż, 5. W dragu nie spożywamy jedzenia publicznie (jesteś damą!), 6. Nigdy nie „śpiewaj” ballad, chyba że masz już spore doświadczenie, 7. Zgól brwi, i najważniejsze 8. Zawsze bądź miła, „shady queen” nie znaczy podła.

RuPaul’s Fuckup

W lutym Ru zaliczył wpadkę, za którą słusznie mu się dostało od społeczności trans i jej sojuszników/czek. W wywiadzie dla brytyjskiego „Th e Guardian”, zapytany, czy dopuściłby w programie kobietę transpłciową po tranzycji, odpowiedział: Prawdopodobnie nie. Możesz identyfikować się jako kobieta, zrobić trans coming out – ale sytuacja ulega zmianie, jeśli rozpocząłeś już proces przemiany ciała. Mieliśmy w programie królowe po upiększających operacjach plastycznych twarzy czy tyłka, ale one nie przechodziły tranzycji. Rzeczywiście, były trans kobiety, które przeszły tranzycję po programie (Carmen Carrera, Sonique, Jiggly Caliente, Gia Gunn), były też takie, które w trakcie programu robiły trans coming out, jak Peppermint i Monica Beverly Hillz – będąc przed tranzycją. Gdy wypowiedź spotkała się z negatywnymi komentarzami, Ru pogrążył się, pisząc na Twitterze: Można brać doping i nadal być sportowcem – ale nie na olimpiadzie. Rozpętała się burza. Głos zabrało wiele uczestniczek „RuPaul’s Drag Race”. Krytykowały Ru za wykluczanie osób trans. Ru zrozumiał błąd i już kilka godzin później wydał oświadczenie: Codziennie modlę się, by mieć umysł otwarty na nowe koncepcje, nowe doświadczenia i poddawać w wątpliwość wszystko, czego nauczyłem się do tej pory. Zrozumiałem i żałuję moich wypowiedzi. Ludzie ze społeczności trans to bohaterowie, część naszego wielkiego ruchu LGBTQ. Zapewniam, że w ciągu 10 lat programu jedynymi warunkami udziału w nim były: charyzma, oryginalność, przebojowość i talent. To się nie zmieni. I bardzo dobrze. Sam chętnie zobaczyłbym w programie nie tylko kobiety trans (po tranzycji), ale również facetów cis i hetero. Oraz – dlaczego nie? – kobiety cis wszelkich orientacji. Moglibyśmy się przekonać, czy bycie kobietą rzeczywiście ułatwia bycie drag queen. Osobiście – nie sądzę.

***

Co dalej? Gwiazda RuPaula błyszczy jasno. Trwają nabory do sezonu jedenastego „RuPaul’s Drag Race”. Sam Ru znalazł jeszcze czas na aktorstwo – wystąpi gościnnie w piątym sezonie komediowego hitu serialowego „Grace & Frankie”, gdzie jego partnerkami będą tytułowe przyjaciółki, dwie ikony LGBT: Lily Tomlin i Jane Fonda. Premiera na początku 2019 r. W lutym br. „RuPaul’s Drag Race” doczekał się pierwszej zagranicznej wersji. Angielskiej? Niemieckiej? Hiszpańskiej? Francuskiej? Nie! Tajskiej! Pierwszy sezon „Drag Race Thailand” odniósł wielki sukces, sezon drugi jest już w przygotowaniu, a na Filipinach i Tajwanie lokalne społeczności LGBT rozpoczęły kampanie za własnymi wersjami programu. Czy doczekamy się kiedyś „Drag Race Poland”? Tymczasem, jak mówi Ru na koniec: OK, now let the music play!

Tekst z nr 73 / 5-6 2018.

Digitalizacja archiwum „Repliki” dzięki wsparciu finansowemu Procter & Gamble.

O sztuce drag, o RuPaul, o cyckach z Biedronki, o występach w krakowskim Teatrze Barakah oraz o miłości i o idealnym facecie z PAWŁEM RUPALĄ, czyli drag queen PAPINĄ MCQUEEN rozmawia REMIGIUSZ RYZIŃSKI

 

 

Pierwszy raz widziałem Papinę na scenie w show „Almodrama” na festiwalu Literacki Sopot. Wcielała się w postaci z filmów Almodovara, „śpiewając” do playbacku piosenek wykorzystywanych przez hiszpańskiego mistrza. To był szok – niewątpliwie Papina ma to coś, co sprawia, że oczy widowni kierują się na nią i człowiek trwa w fascynacji z otwartą gębą. Przy okazji krakowskiego Festiwalu Non-Fiction podziwiałem Papinę w Teatrze Barakah, w programie „Divas Night” (jakże by inaczej!), w którym wystąpiły też Kim Lee, Brigitte Lady, Savanah Crystal, Victor Febo i Ka Katharsis. Show według scenariusza i w reżyserii Gonzales Cage i z choreografią Lulu la Croix zgromadził tłumy. Było na co popatrzeć.

Jesteśmy w twoim atelier, wszędzie wspaniałe stroje, pióra, peruki, buty. Niezła kolekcja!

Stroje czasem szyję sam, czasem kupuję i przerabiam. Pomagają mi dwie dziewczyny, które na co dzień pracują w TVN, ubierają gości do programów. Korzystam z ich wiedzy.

A gdybyś miał sam zrobić kreację na przykład z papieru, albo coś w stylu Kim Chi?

Takie stroje są na raz. Nie są do transportu, tylko na jedno wyjście. To jest wszystko klejone. Ja też kleję, chociaż nie mam takiego hardkoru, jak Valentina, żeby przyklejać materiał do ciała. Ja sklejam ubrania, sklejam materiały. Na manekinach przede wszystkim.

Wszystko zaczyna się od stroju?

Nie. Pierwsza jest piosenka. Jeżeli jest szybka, to nie mogę mieć długiej sztywnej sukni, bo nie zrobię dobrego układu choreograficznego. Musi być krótka z falbanami na przykład. Potem myślę, co do tego dołożyć. Musi być odpowiednia peruka. I buty takie, żebym się nie zabił podczas tańca.

Jak dobierasz piosenki?

Zdecydowanie wolę szybkie. Ci, którzy mnie znają, wiedzą, że Papina jest na scenie dynamiczna, szałowa i postrzelona.

A repertuar do teatru? Do rewii?

To traktuję jako wyzwanie i inwestycję w moją osobę. Przykład: nie znam hiszpańskiego, poszedłem więc do szkoły i poprosiłem o kilka lekcji z lektorem, więc wiedziałem, o czym „śpiewam”. Lip sync ćwiczę przed lustrem z panią Grażyną Smukalską, która uczy śpiewu. Poznałem Grażynę dzięki Henrykowi Pasiutowi, który jest moim menadżerem i producentem rewii. Ta kobieta jest wspaniała. Pamiętam pierwszą lekcję, moje dźwięki były w kosmosie, nie umiałem zaśpiewać gamy, nie wiedziałem, jak są dźwięki ułożone, nic. Mija właśnie czwarty rok, jak śpiewam. Słychać efekty. Wiem, że nigdy nie zaśpiewam pięknie, czysto, jak wokaliści, ale przynajmniej już mam pojęcie, wiem, jak się czyta nuty, jestem w stanie zaśpiewać piosenkę, jeśli poćwiczę.

Niewiele drag queens śpiewa, ale sam lip sync to też nie lada sztuka.

Jest różnica, gdy „śpiewam” na przykład „Wszystko czego dziś chcę” i gdy śpiewam naprawdę – usta inaczej się ustawiają. Lip sync trzeba robić pół sekundy przed oryginałem. To jest trudne.

Dźwięk jest szybszy niż obraz.

Dokładnie. Przy niektórych numerach śpiewam sobie po cichu – pierwsze dwa rzędy na pewno słyszą. Śpiewam po cichu do np. „Konika na biegunach”.

Jak wygląda przygotowanie choreografii?

Rządzi tekst utworu. O co w nim chodzi, co i jak dam w ogóle radę zatańczyć. To się wydaje proste, ale zatańcz i ruszaj ustami na scenie przez kilka czy kilkanaście minut. Jeśli skoncentrujesz się na tym, by np. nie wypierdzielić się na szpilkach, to inne elementy się posypią. Nie możesz się na niczym szczególnie skupiać, wszystko musi być tak wyszlifowane, że robisz to automatycznie. Pięciominutowy występ ćwiczysz tydzień.

Chciałbyś być jak Violet Chachki i robić burleskę?

Ogrom poświęcenia i pracy. Ona ma wycięte żebra, postawiła wszystko na jedną kartę. Prócz burleski robi akrobatykę. Ja biorę lekcje tańca na rurze, bo zdarzają się kluby z rurą, więc czemu tego nie wykorzystać? Ale nie tak, że powiesisz się jak małpa, tylko zrobisz dwa, trzy układy faktycznie widowiskowe. To mnie nie kosztuje dużo siły, a na ludziach robi wrażenie. Nieobeznani z drag queens najpierw patrzą, jak mam schowanego ptaka, więc muszę zrobić coś, by ich oderwać od tego banału, zaskoczyć.

Masz choreografię, ćwiczysz numer, sukienka wisi na wieszaku. W którym momencie wiesz, że wszystko jest gotowe?

Jak idę ulicą, śpiewam sobie piosenkę i w każdym jej momencie wiem, jaki wykonuję wtedy ruch na scenie. Wszystkie numery zawsze widzi najpierw producent Henryk Pasiut, albo pani dyrektor z teatru Ana Nowicka.

Czyli jesteś gotowy na krytykę?

Tak. Tego też trzeba się nauczyć. Wiesz, ile nocy przepłakałem, bo mi ludzie mówili, że wszystko jest do dupy i poprawić trzeba to, i to, i to, i jeszcze to? Płaczę, a potem poprawiam.

Papina czy Paweł?

Dziwne, ale jak jestem w przebraniu, to nie mam problemu, by ktoś do mnie mówił Paweł. Odwrotnie też: gdy w klubie jestem bez dragu i ludzie witają się „O, cześć Papina”, to się nawet cieszę, że ktoś mnie poznaje.

„Cześć, kochana”?

Też OK. Wiadomo, że niektórzy w naszym środowisku dla żartu, dla funu mówią per ona, absolutnie mnie to nie obraża.

Drag dla ciebie jest teatrem?

Teatrem i sztuką, i ogromną pracą. Staram się poprzez rewie, które tworzymy, wprowadzić drag na deski teatru, na światło dzienne, by ludzie nie oglądali drag show tylko w klubach, gdzie jesteśmy dodatkiem do imprezy, ale by przychodzili na spektakle. Pierwszą rewią było „Pokochaj mnie”, to był testowy projekt. Henryk Pasiut zaryzykował. Zrobiliśmy to w klubie Kabaret w Krakowie, graliśmy równy rok. Teraz „Divas Night” w Teatrze Barakah – jest sukces, przychodzi mnóstwo ludzi. Jesteśmy normalnie w repertuarze.

Środowisko LGBT+?

Wiadomo, znajomi, znajomi znajomych – tak. Ale tworząc rewię, myśleliśmy, że głównie środowisko LGBT przyjdzie, a nie. Może z 10% to LGBT, pozostali to ludzie hetero, którzy przychodzą jak na zwykły spektakl.

Dlaczego tylko 10%?

Mam wrażenie, że środowisko LGBT ma problem z kulturą drag. To dziwne, bo przecież kultura drag właśnie z tego środowiska wyrasta. Dużo u nas jest tej wewnętrznej homofobii, skierowanej do samych siebie. Pytają z przekąsem, po co to robimy, po co te przebieranki. Niektórzy mówią, że psujemy obraz „prawdziwego geja”, szkodzimy walce o związki partnerskie. Bardzo wiele osób – już nie tylko LGBT – pyta, czy chcę być kobietą. Jesteś po operacji, jesteś transem? Nie potrafi ą zrozumieć, że nie, nie chcę być kobietą, nie mam potrzeby zmiany płci. Są oczywiście ludzie LGBT, najczęściej artyści, którzy to rozumieją i kochają. A taki, nie wiem, pan analityk w banku, który przychodzi z chłopakiem na spektakl, myśli że jest na „pozycji” i patrzy na ciebie z dezaprobatą. To jest smutne, że ludzie są wykształceni, a nie umieją zrozumieć, co to jest drag. Jak na plakatach pisaliśmy „występ drag queen”, to mieliśmy dużo mniej ludzi, niż gdy piszemy „wieczór kabaretowo-standupowy”. A potem po naszym standupie ludzie podchodzą i mówią: „Teraz wiem, kto to jest drag queen!”

Masz standupowy program „Stewardessa w przelocie”.

Wychodzę jako stewardessa w uniformie (chciałem być stewardem, jak byłem mały) i opowiadam śmieszne historie o liniach lotniczych, co mnie tam spotyka, co przeżywam. Pomysł był mój, a tekst jest wspólny – Henryk dopracował, Aldona Jankowska pomogła ubrać to kabaretowo, Małgosia Mager napisała tekst o rodzinie, monolog o liniach kolumbijskich… W tym standupie robimy również iluzję. Jestem jedyną drag queen, która robi iluzję! Numer pod tytułem „Pręgież”. To jest statyw, w nim dwadzieścia obręczy i ja po prostu znikam, przenikam, przebieram się w kilka sekund w inne kreacje.

Jak to robisz?

Magicznie!

Pomysł z iluzją jest rzeczywiście niespotykany.

Napisałem kilkadziesiąt maili do iluzjonistów każdej płci, bez rezultatu. Zgłosił się tylko Victor Febo. Teraz na nową rewię tworzymy ogromny numer. Będę przebijany trzydziestoma parasolkami, potem karton się otworzy, mnie tam nie będzie, karton pójdzie do góry, potem ja się pojawię. Tytuł rewii „Life & Diamonds”, oprócz mnie, jeszcze Sawana Crystal, Ka Katharsis oraz właśnie Victor plus dwóch tancerzy: Oskar i Witold. Będą nami podrzucać, wywijać. Dwugodzinny show, piosenka za piosenką, choreografia za choreografią.

Planujecie występy poza Krakowem?

Tak, w marcu wystąpimy w Katowicach w teatrze Korez. Po info o innych wyjazdowych show odsyłam na nasz profil na FB.

Masz swoje wzorce dragqueenowe?

RuPaul to „matka” wszystkich drag queens! Pojechałem na jego show do Berlina, było bosko. Znam oczywiście „RuPaul’s Drag Race”, pierwszy sezon powstał w piwnicy, a teraz przy dziesiątym stacje telewizyjne biją się o to. Więc miejmy nadzieję, że kiedyś w Polsce też będzie taki program – i ja go będę prowadzić (śmiech). Obserwuję na Instagramie, na snapchatach artystów, którzy występują w „RPDR”. Śledzę najsłynniejsze gagi i tak dalej. Z czego mam się uczyć? No tylko z nich.

Kogo cenisz?

Detox. Naśladuję jej odlotową mimikę na scenie.

Zrobiłbyś sobie operacje plastyczne, jak ona?

Nie. Mogę sobie włożyć piankę jako tyłek, mogę sobie zrobić silikonowe cycki, ale takie, które sobie nakładam, nie na stałe (śmiech). Kocham moje męskie ciało! Nie mam potrzeby np. powiększać sobie ust, do tego wystarczy szminka. Detox i inne drag queen na jej poziomie jeżdżą w wielomiesięczne trasy, muszą mieć zrobione paznokcie, permanentny makijaż. Gdyby mi ktoś powiedział: Papina, jedziesz na trzy miesiące po świecie, masz 70 występów, to pewnie też bym sobie ułatwił życie, zrobił obramówkę ust, bo co mi szkodzi, po paru miesiącach zejdzie.

Ok. Ktoś jeszcze?

Uwielbiam Biancę del Rio! A Latrice Royal pokazuje, że można być dużym na scenie i być pięknym. I robić szpagat, ważąc 120 kg! Widziałem ją w Berlinie i zastanawiałem się, jak to jest, że Latrice robi mega układy choreograficzne i się w ogóle nie poci. Okazało się, że oni wstrzykują sobie substancje antypotowe do ciała. To jest już na ostro. Mają linie kosmetyków specjalnie dla nich robione, żeby nic nie spływało, wszystko na silikonach, żeby się trzymało na twarzy.

A jak jest z rynkiem akcesoriów dragowych w Polsce?

Ja mam cycki z Biedronki. Normalnie z gąbki zrobione. Zawsze mam dwa różne, żółty i zielony.

Padding, tucking – wyjaśnisz te dragqueenowe terminy?

Padding to mówiąc najkrócej sztuczny tyłek i biodra – zakładasz, by mieć bardziej kobiece kształty. A tucking to ściskanie i podwiązywanie penisa – by nie było widać wybrzuszenia, gdy występujesz w skąpym stroju. To może boleć, więc trzeba robić umiejętnie. Wciska się penisa jak najgłębiej w krok do samego końca, bierze się taśmę od pępka do kości ogonowej plus jeszcze w poprzek, wzdłuż pasa. Są dwie metody: albo na bandaż elastyczny, tylko przy bandażu wszystko się rusza, ale za to przy szpagatach jest idealny, albo na taśmy, tylko jak się przyklei, to możesz nie zrobić szpagatu, bo boli.

A jeśli się akurat podniecisz?

Nie, nie ma mowy. Za to często proponują nam seks w dragu. To jest niewiarygodne, wchodząc do klubu w dragu mogę nawet portfela nie zabierać – to są heteryczni faceci, którzy są przepięknie zbudowani, mają zwykle rodziny, żony, narzeczone… Podchodzą, pytają, czy mogą mi postawić drinka.

Wiedzą, że jesteś chłopakiem?

Oczywiście. I teraz pytanie: czy mają ochotę na seks z facetem, ale nie dopuszczają takiej myśli, więc „usprawiedliwiają” to sobie w ten sposób, że przecież widzą kobietę, więc to „nic złego”?

I idziesz w to?

Nie! Ja mam faceta, a oprócz tego nigdy bym do łóżka nie włożył kiecki, nie poszedłbym jako kobieta. Absolutnie nie.

A na przykład Adore Delano mówi, że bardzo chętnie.

I w Polsce też są takie. Dragi, które przebierają się i idą do łóżka za pieniądze. Z heterykami przede wszystkim. Bo „laska” z „niespodzianką” bardziej podnieca heteryka niż zwykłego geja.

Skończyłeś ekonomię i pracowałeś w korporacji. Jak zaczynałeś jako drag queen?

Dwa lata pracowałem w korpo. Mam 26 lat, a jako drag queen występuję od sześciu. Poszedłem na casting do teatru i zaproponowano mi rolę drag queen – tak się zaczęło. Potem pojechałem do Warszawy na dragqueenowy festiwal Kim Lee. Mój debiut klubowy, pierwsza własnoręcznie zrobiona sukienka – zająłem trzecie miejsce. To mi dało kopa, zakochałem się w dragu.

Papina to tylko rola, nie twoja druga osobowość, tak?

Tak.

A Paweł?

Paweł jest spokojnym człowiekiem. Przeszedł w życiu spore problemy z ojcem, jak chyba wielu gejów. Od czterech lat ma kochającego partnera. To jest cud: drag queen znalazła partnera, który kocha drag. Oskar jest w moim wieku. Napisał, że przeczytał wywiad ze mną w „Gazecie Wyborczej” i chciałby się spotkać. Okazało się, że to mój wymarzony chłopak – wygląd, wzrost, budowa ciała, charakter, pasje, wszystko, po prostu wszystko. Na pierwszą randkę przyniósł piórko. Powiedział, że to jest piórko, które mi odpadło od kreacji kiedyś w Kitchu w Krakowie. Mam je do dzisiaj. Oskar jest na każdym występie, cholernie mnie wspiera. Pracuje w ogromnej korporacji amerykańskiej, co nie ukrywam – pozwala mi się rozwijać artystycznie. Rób to, co kochasz, mówi, o nic się nie musisz martwić. Chciałbym zawrzeć z Oskarem związek partnerski, albo jeszcze lepiej – małżeństwo.

Gdzie się widzisz za 10 lat?

Oprócz tego, że w legalnym związku z Oskarem? Chcę otworzyć teatr dragowy, taki, jaki jest w Londynie.

Tekst z nr 71 / 1-2 2018.

Digitalizacja archiwum „Repliki” dzięki wsparciu finansowemu Procter & Gamble.

O queerowej eksplozji, o królowych dragu, o „jego starym”, o tym, skąd wzięła swe dragowe imię i jak trafiła do Pożaru w Burdelu, a także o Wrocławiu i o polityce z drag queen TWOJĄ STARĄ (Piotrem Buśko) rozmawia Filip Tulak

 

 

Studiowałeś filmoznawstwo w Poznaniu, za każdym razem jak oglądam twój występ, mam wrażenie, że twoja postać jest bardzo filmowa, niemalże żywcem wyjęta z filmu. Jak się narodziła Twoja Stara?

Drag jest dla mnie przygodą i pracą, wciąż żywym polem eksploracji. Długo szukałem swojej drag persony. Szukałem imienia, estetyki, tego, co będzie wyrażać mnie w najlepszy sposób. Rozmyślałem, jak mógłby wyglądać mój drag, ale nigdy nie byłem na tyle gotowy, żeby te niezręczne próby zamienić w realną postać. Zacząłem robić drag bardzo późno. To był mój prezent na trzydzieste urodziny. Nie zaczęłam dragować jako radosna 19-latka, ale jako osoba, która tego życia trochę poznała. 30-latek to wciąż osoba młoda, a w moim przypadku też niedoświadczona. I głupia (śmiech). Teraz już wiem o sobie trochę. Drag jest wynikiem poszukiwania ujścia dla mojej energii i ekspresji. Zawsze wiedziałem, że kreatywna praca jest mi bliska. Pracowałem w agencji reklamowej, to było rozwijające, kreatywne, ale niestety to wciąż praca w biurze. Po przeprowadzce z Poznania do Wrocławia zacząłem pracować w korporacji. Znów typowa praca biurowa, zacząłem więc się wiercić. Wkręciłem się w aktywizm, w struktury grupy pracowników LGBTI w mojej korpie. Wciąż jednak czegoś brakowało. Drag mnie zawsze fascynował, a w pewnym momencie stał się osiągalny.

Osiągalny?

Osiągalny dla mnie, w mojej głowie. Zacząłem próbować śmielej, uczyć się malowania twarzy. Myśleć o dragu nie tylko jak o czymś, co mogę oglądać, ale jako czymś, co chciałbym robić. Oglądałem wywiady z amerykańskimi drag queens, słuchałem podcastu „Feast of Fun”, w którym prowadzący często rozmawiali z legendarnymi królowymi. Coco Peru, Peaches Christ, Sherry Vine, Jackie Beat i wiele „dziewczyn” z „RuPaul’s Drag Race” – to one przygotowały mnie najbardziej do tego, żeby pojawić się w dragu po raz pierwszy.

No i jaki był ten pierwszy raz?

Szalony! Występ o 3 w nocy, po miesiącu prób z moją drag siostrą Kaki Katanką. Mieliśmy pełen układ choreograficzny, świetny miks piosenek i totalną frajdę, że robimy to razem po raz pierwszy. To było na Queernavalu w lutym 2017 r., imprezie karnawałowej organizowanej przez Kulturę Równości, w której działam aktywistycznie. Początkowo myślałem, że zrobię jednorazowo cosplay Liz Taylor, postaci z serialu „American Horror Story”, która także jest łysa. Okazało się jednak, że ten look zostanie ze mną na dłużej. To było świeżo po tym, kiedy sam ogoliłem się na zero. Nowy rok, nowy start, zero kompleksów. Byłem gotowy odkrywać swój queerowy potencjał. I odkryłem. Nie wiedziałem jeszcze, że będzie to zabawa na dłużej.

Miałeś już wtedy swoje drag imię?

Tak, chociaż dochodzenie do niego było w moim przypadku długim procesem. Swoją fantazję o dragu snułem od dawna – kiedyś zafascynowany Pedro Almodovarem i jego felietonami, które pisał pod pseudonimem Patty Diphusa, pomyślałem, że to jest fajna droga kreowania platformy do wypowiedzi paraartystycznej czy publicystycznej. Powołałem do życia wówczas Pepę Oralię, okropne imię, która gościnnie pisała recenzje książek i zabawek erotycznych na blogu proseksualna. pl, który wciąż prowadzi moja przyjaciółka. Później, oglądając już „RuPaul’s Drag Race”, jeżdżąc na show z dziewczynami z tego programu, zafascynował mnie ten drag jeszcze mocniej. Zrozumiałem, na czym on polega, jak buduje się tą postać większą od nas samych. Wtedy zaświtało mi w głowie imię Petra von Cunt. Fajne, co? Szkoda, że jednak nikt tego nie zrozumie. To gra z imieniem tytułowej bohaterki filmu „Gorzkie łzy Petry von Kant”, którego chyba nikt nie zna. Drag imię to moim zdaniem jeden z najistotniejszych elementów drag persony. Twoja Stara powstała pod prysznicem. Proste pomysły leżą na ziemi, wystarczy je podnieść. Po selekcji negatywnej imion, zastanowiłem się, jakie drag queens lubię, co fascynuje mnie w ich postaciach i imionach. Wówczas moim osobistym top 3 były RuPaul, Katya i Coco Peru – co mają wspólnego? Są matkami, ich publiczność mówi do nich Mother. Czy to jestem ja? Zdecydowanie tak, jestem spięty, zawsze się martwię, narzekam, mam bardzo suche żarty, spoglądam na wiele spraw z góry… Jestem moją matką, moją starą… I to było BUM! Twoja Stara jest gotową postacią, każdy ma o niej swoje wyobrażenie. Wtedy wchodzę ja cała na biało, wywracając to wyobrażenie. Jestem tą matką, której nie mieliście, ale czy chcecie mieć? I to jest sposób, w jaki myślę o dragu, jest on osobisty, odkrywa to, kim jesteśmy, co myślimy. Jest paradoksem, powagą i smutkiem, pięknem i brzydotą. Drag to współczesny karnawał. Granie ze społecznym postrzeganiem płci, wykręcanie rozumienia gender, clownada, której podłożem jest nie tylko frywolność, ale także powaga i chyba smutek. To jest mój drag.

Queer jest moją energią, moją właściwością, którą też zrozumiałem stosunkowo późno. Takie dojrzewanie we wstydzie, w świecie, który nie jest tak otwarty queerowo.

We wstydzie?

Wstyd jest jedną z najbardziej podstawowych kategorii, których doświadczałem, zwłaszcza dojrzewając. Byłem pełen kompleksów, wciąż za mało jakiś, za mało męski, za chudy, albo znów za bardzo rozgadany, zbyt emocjonalny i przegięty. Do tego brak licznej reprezentacji osób LGBTI, zwłaszcza w polskiej kulturze popularnej, nie pomaga poczuć się lepiej. Sądzę, że wiele osób dorasta we wstydzie i ta największa walka do stoczenia jest przede wszystkim z samym sobą. Więc kiedy już zaczynamy coś robić, wychodzić z szafy, mówić głośno o sobie, także tworzyć, to mam poczucie, że wciąż mimo emancypacji jesteśmy trochę zawstydzeni, tak jakbyśmy nie czuli, że nasza kultura gejowska, lesbijska, queerowa jest pełnoprawną kulturą. Teraz wiem, że to jest bzdura. Nasza queerowa kultura jest elementem kultury polskiej, jest jej integralną częścią, tak jak osoby LGBTI są częścią tego społeczeństwa. Teraz coraz bardziej czuję, że jestem bezczelny w myśleniu o tym, że jestem twórcą polskiej kultury. I nie można dać się zastraszyć, że polska kultura to jest tylko ta z biało-czerwoną fl agą i tylko katolicka. Dla mnie drag jest środkiem, a nie celem. Używam go, by z niego budować inne wypowiedzi. Być częścią przedstawienia teatralnego.

Manifestacją tej kultury jest na przykład „Queer Explosion”, sztuka autorstwa Tomasza Szczepanka. Jak doszło do waszej współpracy?

„Queer Explosion” to queerowy kabaret, grupa performerów i performerek, której programy pisze i reżyseruje Tomek Szczepanek. To jest szalona energia, w którą wpadłem całkowicie przypadkiem, robiąc zastępstwo za moją drag siostrę Hieemeras. Ona była wtedy poza Polską, potrzebne było zastępstwo do roli imperatora Jego Impotencji i odezwali się do mnie. Będąc małorosłym człowiekiem, mam absolutnie duże ego, więc wszystko, co jest jakimś żartem, karykaturą manii wielkości, pasuje do mnie idealnie. „QE” jest bardzo performatywnym spektaklem, sztuką cielesną opartą na dragu z elementami burleski. Show pokazywane są w paraklubowej przestrzeni. Premiera pierwszego odcinka odbyła się w Pogłosie (Klub w Warszawie, przy ul. Burakowskiej), więc też ma taki trashy vibe. To jest dla mnie kwintesencja queeru, który jest dziki, trudny do okiełznania. „QE” to radykalna opowieść o wyzwoleniu. 11 października miała miejsce premiera drugiego odcinka.

 

 

Czy widzisz możliwość przebicia się takich spektakli poza naszą queerową scenę?

Tak, jest na to szansa i przestrzeń. Pożar w Burdelu też na początku był na Chłodnej w Warszawie, w bardzo małej przestrzeni, a później to wybuchło – Torwar i inne większe sceny. Trzeba robić i nie myśleć, czy to przynosi mi teraz zysk, bo ten zysk może być rozłożony w czasie.

W którym momencie nastąpił dla ciebie przełom?

Mój drag nagle się „zapalił”. Nigdy nie myślałem, że rzucę pracę i zostanę profesjonalnym performerem. Na pewno przełomem było rozpoczęcie współpracy z warszawskim kabaretem teatralnym, czyli właśnie Pożar w Burdelu. Trafiłem do tej grupy polecony przez Betty Q, która pracowała z nimi nad wieloma spektaklami. Michał Walczak, reżyser i autor tekstów Pożaru szukał drag queen do nowego odcinka. Zaprosił mnie, zapytał, czy śpiewam. Zaprzeczyłem. Na pierwszej próbie dostałem tekst, a w nim piosenki dla mnie. Ale to jest tak, jak z teatrem improwizacji, na każdą propozycję odpowiadasz: „Tak, i co dalej”. Zacząłem śpiewać i tak zrobiliśmy mój pierwszy odcinek „Nacjopolis”. Potem Michał zaproponował mi współpracę w kolejnym sezonie i wymagał, żebym brał udział w każdym spektaklu. Powiedziałem: „Tak, i co dalej”. Zrobiliśmy wspólnie 8 programów, telewizyjne show. W spektaklach wcielam się w różne role, najczęściej czarnych charakterów, ale tych z dobrym sercem. Spotkanie z twórcami i aktorami Pożaru było bardzo ważne, mnóstwo się od nich nauczyłem, zwłaszcza pracy na scenie. We wrześniu minęły dwa lata, odkąd próbuję utrzymać się z życia performera, jakoś mi się udaje. Jakoś. W gruncie rzeczy wiodę bardzo skromne życie z dwoma kotami i mężem.

Myślałem, że powiesz z dwoma mężami…

Z dwoma kotami i jednym mężem, ale w sumie czemu nie, myślę, ze już jesteśmy na takim etapie, że powinniśmy być otwarci i otwarte na wszystko i rozumieć, że każdemu jego drag, jego porno, jego mąż, albo więcej, albo mąż i żona. Powinniśmy to rozumieć.

To teraz opowiedz mi o twoim starym.

O moim starym… Nie będzie zachwycony, nie lubi się pokazywać. Pracuje w HR-ach, czyta książki i ma rękę do roślin. Zazielenił nam dom. Najbardziej wzruszająca i zabawna historia była, kiedy zacząłem dragować i wrzuciłem pierwsze zdjęcia – z dumą je opublikował i podpisał „Dla was to jest Twoja Stara, ale dla mnie moja”. Tomek wspiera mnie od początku, widział, co się ze mną dzieje, widział te moje mozolne próby.

Jest dobrym krytykiem?

Jest dobrym krytykiem, ale jest też dowcipnym krytykiem. Kiedy próbowałem przed lustrem, mówił: „No, jak transwestyta”. Mnie to oczywiście bawiło, bo ja bez dystansu, spięty, a on spuszczał z tego balona powietrze. Kiedy wydarzył się mój pierwszy Pożar w Burdelu, nie było mnie w domu trzy tygodnie. Więc wracam, tacham te torby na trzecie piętro i śmieję się do rozpuku, bo na drzwiach wejściowych do mieszkania jest przyklejona tabliczka „Real Actress” i złota gwiazda. Wchodzę do domu, a tam balony. Tomek przywitał mnie słowami: „Wyjechałeś jako transwestyta, a wróciłeś jako prawdziwa aktorka!”.

Jak długo jesteście ze sobą i jak się wam żyje razem we Wrocławiu w 2019 r.?

W sierpniu minęło sześć lat, z czego ostatnie dwa i pół trzeba moje ego dzielić na dwa. Śmiejemy się, że mamy rzeczy dla trzech osób: dwóch chłopaków i pół baby. A jak się żyje we Wrocławiu? Wcześniej w Poznaniu nie spotkałem się nigdy z otwartą wrogością, czułem się tam spokojnie i bezpiecznie. Wrocław był dla mnie zderzeniem z czymś, czego nie znałem. Tu zdarzały się sytuacje niebezpieczne. Idę z Tomkiem, ktoś nam zastępuje drogę i mówi: „Pedały tędy nie przejdą”. Nikt mnie wcześniej nie wyzywał na ulicy. Nie są to jakieś wielkie incydenty, ale jednak nie słyszymy o pobiciach z Poznania, a z Wrocławia już tak. Jak choćby to niedawne brutalne pobicie wykładowcy Przemysława Witkowskiego, który „ośmielił się” skrytykować napis na murze „Stop pedofilom z LGBT”. Więc okazuje się, że to „miasto spotkań” bywa takim trochę Dzikim Zachodem, takim bardzo brunatnym zachodem. Nie można pominąć tego, że we Wrocławiu działy się takie haniebne rzeczy, jak spalenie kukły Żyda, antyuchodźcze marsze w 2015 r., ksenofobiczne wiece i pochody, na których zbiera się ponad 4 tysiące osób. Taki marsz w dniu Żołnierzy Wyklętych. To jest duży problem tego miasta. Wrocław jest bardzo ładnym folderem reklamowym, ale bywa też szalony i groźny. Trafiają do nas, czyli do Kultury Równości, różne osoby, opowiadają o swoich często nieprzyjemnych doświadczeniach. W komunikacji miejskiej nieraz czułem się niepewnie. I choć jestem osobą otwartą, praktykowałem „grę w znikanie” – chciałem być przezroczysty. Teraz to wygląda trochę inaczej, czuję jakąś większą energię i odwagę, więc już nie bawię się w znikanie.

Mam wrażenie, że jako osoby „inne”, my normalizujemy te „gry”, ten nasz strach.

Oczywiście! Normalizujemy to, bo to są rzeczy dla nas częste. Przytrafiają się nam od szkoły. Nie ma co generalizować, ale wiele z nas spotkało się z różnego rodzaju formami przemocy. Dla mnie doświadczenie szkoły średniej było trudne, nie mam jakiś dramatycznych zdarzeń, ale wiem, że to były takie „zwykłe rzeczy”. Nie chodziłem do toalety w szkole, bałem się spotkania z tymi chłopakami, którzy obrażali mnie na korytarzu. Przerwy najczęściej spędzałem w bibliotece.

Wyrastamy w takich doświadczeniach, a teraz obserwujemy nasilenie przemocy i negatywnych postaw. Sam przyłapałem się niedawno na tym, że gdy musiałem przewieźć autobusem karton z moimi rzeczami, również tęczowymi, to zastanawiałem się: kamuflować je czy nie?

I nagle jest temat. Gdzie się zaczyna ta manifestacja? Czy ona jest w domu, czy dopiero na miejscu, tam gdzie się zbieramy, gdzie jest nas więcej? Jesteśmy w momencie, kiedy zalewa nas to wszystko, ta cała nienawiść, która była podskórna, ona teraz nagle ma tubę. Teraz z poziomu telewizji publicznej, debaty publicznej, polityki, a także Kościoła daje się przyzwolenie na kanalizowanie tej niechęci i agresji. Kiedyś było tak, że kultura osobista nie pozwalała kogoś obrażać, nieważne kim by on/ona był/była. Teraz ta kultura osobista jakby nie istnieje. Dodatkowo w Polsce nie mamy prawa, które chroni osoby LGBTI przed mową nienawiści, przed przestępstwami z nienawiści. Do tej mowy nienawiści wszyscy są zachęcani. Coś, co było schowane, nagle wrze i wybucha. Dlatego wracamy do tych wszystkich rzeczy z młodości, to się nam przypomina ze zdwojoną siłą, Ale też z drugiej strony, czy my w tym momencie przegrywamy? Zobacz jakie działa są wymierzone w naszą społeczność, zobacz kto i z jakiego poziomu przemawia, a jednak 160, czy więcej osób stanęło w proteście pod „Gazetą Polską” z napisami „LGBT to ja” i to jest budujące. A zaczęło się od dwóch osób. Ludzie mają dość tego wstydu, który każe im chować tęczową fl agę na co dzień. Nie chcemy żyć w takim świecie. Mam nadzieję, że nie jesteśmy ostatnimi bastionami. Chciałbym, mam nadzieję, że nie jest to zaklinanie rzeczywistości, że fala miłości i równości jest większa. Nie można się adaptować do przemocy, wolność nie jest nam dana raz na zawsze. Trzeba zawsze być jej orędownikiem. Nikt z nas nie będzie wolny, dopóki wszyscy nie będziemy wolni i nikt z nas nie będzie równy, dopóki wszyscy nie będziemy równi.

A konsumpcja usypia nas. Dlaczego tak wiele osób nie chodzi na wybory?

To jest ogromny temat, moim zdaniem najbardziej zmarnowany potencjał raczkującej polskiej demokracji – obywatelskość. Jak przypomnę sobie swoją szkołę, to taki przedmiot jak wiedza o społeczeństwie kojarzy mi się z największą nudą świata. Koszmar. A ja przecież byłem harcerzem, byłem zaangażowany w małą społeczność. Dlaczego szkoła nie potrafi wyciągać tego z młodych ludzi? Dlaczego uczyli nas, ile osób zasiada w Sejmie i Senacie, a nie uczyli nas, jak rozmawiać o mechanizmach władzy i demokracji, żebyśmy rozumieli i widzieli więcej? Żebyśmy byli przygotowani do tego, jak partycypować w życiu społecznym, w ogóle w życiu. Jesteśmy nieaktywni na każdym poziomie. I teraz jest ten moment, żeby się aktywizować. Ta aktywność nie musi polegać na tym, żebyśmy wszyscy nagle byli wolontariuszami organizacji pozarządowych. Są też małe pola dla naszych działań. Jeśli nie podobają się nam słowa, które płyną z Kościoła, a jesteśmy osobami wierzącymi i to jest wspólnota, na której nam zależy, wyślijmy raz dziennie list do naszego biskupa. Po prostu nie oddajmy tego pola na nienawiść. To nie jest po to, żeby zagłuszyć sumienie. Nasze drobne akcje mają znaczenie a najważniejsza z „akcji” to wybory – i na nie stawiam się obowiązkowo. Szkoła mnie tego nie nauczyła, moi rodzice urodzili się w latach 60., więc znają czasy nie-wolności i bardzo szanują możliwość oddania głosu w demokratycznych wyborach. Głosuję między innymi dlatego, że to jest postępowanie kogoś, komu zależy. A mnie zależy. Podobno przegrywa ten, komu zależy. Nieprawda, przegrają wszyscy przez bierność tych, którym nie zależy. A do przegrania mamy wiele.

Jednak w tegorocznych wyborach parlamentarnych udało się uzyskać całkiem wysoką frekwencję. Jak skomentujesz wynik?

Przyjmuję wynik wyborów z lekkim strachem, ale też z dużą ulgą, bo wydawało się, że będzie dużo gorzej. Że Prawo i Sprawiedliwość wygra te wybory, to było wiadome, chodziło tylko o to, w jakiej proporcji i z jaką większością. Ogromnym plusem jest wejście Lewicy do Sejmu. Brakowało jej w ostatniej kadencji, teraz wraca i to chyba w bardzo ciekawym wydaniu. Najbardziej niepokoi mnie wynik Konfederacji. Pojawienie się tej partii w Sejmie niestety legitymizuje ich bardzo fałszywe, uprzedzone i po prostu szkodliwe poglądy. Mam jednak nadzieję, że Lewica będzie słyszalnym i mocnym głosem w kontrze do Konfederacji. Nadchodzą czasy ciekawe, trudne, ale chyba bez złowrogiego profetyzmu. Czeka nas mnóstwo pracy, zarówno w NGO-sach jak i takiej prywatnej. Będziemy silni i silne mocą solidarności wewnątrz naszej tęczowej społeczności. Będziemy mocni mocą naszych sojuszników i sojuszniczek. Solidarnie nie oznacza jednomyślnie. Nauczmy się szanować różnorodność osób w naszej społeczności, tylko tak jesteśmy w stanie zaopiekować się sobą. Na dzień dobry wspomniałeś o moich filmoznawczych studiach, to może jakiś cytat na koniec? Taka klamra. Żeby było rzeczywiście jak u Starej – dobra rada od mamy: obejrzyjcie „Genezę planety małp”, gdzie padają słowa: „Małpy osobno – słabe, małpy razem – silne”.  

 

Tekst z nr 82/11-12 2019.

Digitalizacja archiwum „Repliki” dzięki wsparciu finansowemu Procter & Gamble.